The Light Thief
Graaicultuur in Kirgizië
Wat begint als een vrolijke dorpsvertelling verandert in The Light Thief in een sombere parabel over het door corrupte politici en maffiosi beheerste leven in Kirgizië.
Je hebt machofilms die met imponeergedrag de kijker veroveren, maar je hebt ook films die zich te bescheiden opstellen. Omdat ze zich onopvallend voordoen, worden ze nauwelijks opgemerkt. Zo’n film is The Light Thief.
Dat hij in Cannes, waar hij in festivalprogramma Quinzaine draaide, geen prijzen won, kan alleen maar komen doordat de jury het na een half uurtje wel dacht te weten. Daardoor miste ze het omslagpunt waarin The Light Thief verandert van de zoveelste film over mallotig-exotische dorpelingen in een aanklacht tegen de corrupte graaizieke elite in Kirgizië, die van het land een morele jungle heeft gemaakt.
Hoe dicht de film de werkelijkheid op de huid zit, bleek vorig jaar toen kort na het maken van de film in Kirgizië een bloedige opstand uitbrak, met als resultaat de verdrijving van de autoritaire leider Koermanbek Bakijev. Wie The Light Thief ziet is niet verbaasd over de explosie. De film voert in een stoffig bergdorpje een goeiige elektriciën op (droogkomisch gespeeld door Aktan Arym Kubat, die de film ook schreef en regisseerde), die arme mensen van gratis elektriciteit voorziet door met de stroommeter te rommelen. Natuurlijk komt het uit en wordt de Robin Hood ontslagen. Het leidt tot gekibbel met zijn vrouw, die liever met een verantwoordelijke man dan met een dromer getrouwd zou zijn. Tot op dat moment is The Light Thief een komedie over schilderachtige maffe dorpelingen, die we ook kennen van de vroegere Georgische cinema en de films van de Tadzjiek Bhaktiar Choedonjazarov (Luna papa, Kosh ba kosh).
Treurzang
De omslag komt als een vroegere dorpeling als een nieuwe rijke in een SUV terugkeert in het dorp, met in zijn spoor vage Chinese investeerders. Hij belooft gouden bergen aan de verarmde dorpelingen als zij hun grond verkopen. Vooralsnog steekt de burgemeester, die hem doorziet, een stokje voor de uitverkoop van het dorp: "Ik ken jullie soort. Jullie hebben als jakhalzen ons land geplunderd." Maar als zijn bescherming wegvalt – hij overlijdt – ligt het speelveld voor de jakhalzen open. De naïeve elektriciën, die droomt van een elektrisch windmolenpark, laat zich voor het karretje van de rijke manipulator spannen. Als hij merkt dat hij een moreel moeras wordt ingetrokken, is er geen weg terug meer.
In het werk van regisseur Aktan Arym Kubat (Beshkempir, Maimil, in Nederland uitgebracht als De aap) resoneert altijd de sociale werkelijkheid, maar niet eerder zo sterk als in The Light Thief. De film is een aanklacht tegen de graaicultuur van een corrupte Kirgizische elite en een treurzang op de teloorgang van de traditionele dorpscultuur.
Kirgizië viert dit jaar dat het twintig jaar geleden, na het uiteenvallen van de Sovjet Unie, onafhankelijk werd. Als de film ook maar een beetje in de buurt van de werkelijkheid komt, dan valt er weinig te vieren. De burgemeester ziet in ieder geval geen reden voor een feest: "Onze jongeren gaan naar Kazachstan en Rusland om iets te eten te hebben." Het onder de huid kruipende The Light Thief is het werk van een gedesillusioneerde filmmaker.
