THE LAST SUPPER

Stel: het is 1909 en je belandt in een Weens café, waar je aan de praat raakt met Adolf Hitler. Hoewel hij nog geen enkele misdaad heeft begaan, weet jij wat de wereld te wachten staat als de jonge kunstschilder blijft leven. Moet je hem vermoorden om zo miljoenen levens te redden, of heeft niemand ooit het recht om te oordelen over leven of dood van een medemens, zelfs al ís het Adolf Hitler? Om dit aloude dilemma draait het allemaal in The last supper, een geslaagde satire op politieke correctheid in universitair Amerika.

De vijf bewoners van een studentenhuis in een kleine Amerikaanse universiteitsstad nodigen iedere zondagavond een gast uit om onder het genot van een overvloedige maaltijd verhit maar beschaafd te discussiëren over de politiek en het leven, vanuit een linkse levensbeschouwing. Bij toeval verschijnt er op een avond aan de eettafel een man die er nogal afwijkende ideeën op nahoudt. Aanvankelijk geloven de studenten hun oren niet als hun disgenoot beweert dat de Holocaust een verzinsel was van de joden. Als hij ook nog poneert dat Hitler het bij het rechte eind had, is de maat vol. Het diner ontaardt in een handgemeen en voor ze er erg in hebben zitten de studenten opgescheept met een lijk.
Als ze over de eerste schok heen zijn besluiten ze de gebeurtenissen weg te poetsen: het was immers zelfverdediging, de politie kan er toch niets meer aan veranderen en bovendien: is de wereld eigenlijk niet beter af zonder deze ellendige neo-nazi? De wereldverbeteraars begraven de dode man in de tuin, en besluiten om in het vervolg iedere zondag een vijand aan te pakken. Fatsoensrakkers, anti-environmentalisten, pro-lifers, onverbeterlijke seksisten en andere reactionaire elementen die volgens de studenten de wereld verpesten worden een voor een uitgenodigd om eens te komen eten in het studentenhuis.

Richard Nixon
De kracht van The last supper schuilt in het vlotgeschreven scenario. Schrijver Dan Rosen heeft begrepen dat een goede satire een abstracte kwestie dusdanig concretiseert, dat de toeschouwer er om kan lachen en er daarna over na gaat denken. Hiertoe koos hij voor het beproefde middel van de overdrijving, wat leidt tot een aantal rake observaties. Het is vooral hilarisch om te zien hoe makkelijk de studenten hun grenzen verleggen, waardoor ze op een zeker moment nauwelijks meer onderscheid kunnen maken tussen ‘echte’ vijanden en andersdenkenden. Voor de moord op de neo-nazi in het begin van de film valt nog wel enig begrip op te brengen, zeker omdat de spanning in die scène goed wordt opgebouwd. Later echter wordt zelfs een gast die ‘The catcher in the rye’ een vreselijk boek vindt, al door de studenten op één lijn gesteld met Richard Nixon en Joseph McCarthy. Maar niet alleen de linkse studenten moeten het ontgelden, ook de rechtse tegenstanders van de studenten worden effectief op de hak genomen.
Regisseur Stacy Title heeft de niet-realistische toon van het scenario goed aangevoeld en maakte een gestileerde film, waarin de acteurs regelmatig op de camera spelen en veel aandacht is besteed aan belichting en mise-en-scène. Opvallend is het ouderwetse gebruik van onweer tijdens onheilszwangere momenten. Title heeft een lichte neiging tot effectbejag, zoals bijvoorbeeld in de niet al te subtiele scène waarin een van de studenten tevergeefs een groot keukenmes uit de rug van een gast probeert te wrikken. Over het algemeen echter past Title haar effecten dermate trefzeker toe dat de kritiek het moet afleggen.

Intolerante driftkikker
Hoewel in The last supper over de hele linie behoorlijk wordt geacteerd, lijken sommige acteurs toch minder goed overweg te kunnen met de afwijkende, niet psychologisch realistische benadering die het satirische genre van hen vergt. Met name publicitaire blikvanger Cameron Diaz weet niet te overtuigen. Wel boeiend om naar te kijken is Courtney B. Vance, die zowaar nog enige diepte wist mee te geven aan de zorgvuldig formulerende student politicologie die langzaam verandert in een intolerante driftkikker. De glansrol is weggelegd voor Ron Perlman, die een cynische rechtse politicus neerzet, in vergelijking waarmee Pat Buchanan een doetje is. Voor de studenten belichaamt deze politicus alle denkbare kwaden. Maar als de vijf studenten hun Vijand aller Vijanden aan tafel hebben zitten, veegt Perlman met satanisch genoegen verbaal de vloer aan met het gezelschap.
Voor een film die de moralistische scherpslijperijen van links intellectueel Amerika aan de kaak wil stellen, is de boodschap van The last supper zelf opvallend moralistisch. Het slot is een onversneden betoog voor politieke gematigdheid en de zegeningen van de gulden middenweg. Binnen de Amerikaanse politieke verhoudingen, waar rechts én links nogal eens in het openbaar met modder smijten en waar in de media de dienst wordt uitgemaakt door foute TV-dominees en rabiate conservatievelingen is zo’n pleidooi wel enigszins te begrijpen. Als Stacy Title echter in september de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer had bijgewoond, zou ze wel anders piepen. Want al is het in Amerika aanwezige politiek extremisme potentieel nog zo gevaarlijk, zo’n tergend saai publiek debat als wij in Nederland kennen wens je zelfs je ergste klassenvijand niet toe.

Fritz de Jong