The Land of the Enlightened

In een hybride vertelling, ergens tussen poëtische film, documentaire en mythisch oorsprongsverhaal in, geeft de Vlaamse debutant Pieter-Jan De Pue een state of the nation van het uitgeputte Afghanistan.

Toen God het land verdeelde onder de volkeren van de aarde, was de al te bescheiden Afghaan als laatste aan de beurt. Beleefd had hij iedereen voor laten gaan, waardoor er geen land meer overbleef. God verontschuldigde zich en bedacht een oplossing: het stuk aarde dat hij voor zichzelf had gereserveerd, het mooiste stukje van de planeet, gaf hij aan het Afghaanse volk.
The Land of the Enlightened begint met die mythe, verteld in voice-over. Maar in beeld zien we een heel ander Afghanistan dan de rijkdom die God het volk ooit schonk. Ach­tereenvolgende overheersers, bezetters en zelfverklaarde bevrijders hebben het land uitgeput. Van Dzjengis Khan tot de internationale troepenmacht en de ISIS-strijders die erna kwamen. De tuin is kaalgeplukt. Dat biedt weinig perspectief voor het Afghaanse volk na het vertrek van de Amerikaanse troepenmacht. Want ook dat is een beginpunt voor de film: een groep jongens, nog niet eens tieners, luistert op de radio naar een speech van Obama, die het aanstaande vertrek van zijn manschappen aankondigt.
Die dubbelzinnige opening, met één been in het sprookjesachtige en één been in de journalistiek, is tekenend voor dit regiedebuut van de Vlaamse fotograaf Pieter-Jan De Pue, dat op het afgelopen International Film Festival Rotterdam voor de Tiger Competitie werd geselecteerd. De Pue brengt een eigenzinnige mix van mythische vertelling, verhalende fictie en registrerende documentaire. Daarbij staat die groep jongens centraal: al snel blijken ze verre van onschuldig. Veel te vroeg volwassen bewegen ze zich als een bende door het land. Ze verhandelen het metaal van de kogels en bommen waar het land mee bezaaid is, en de opium die ze hardhandig van anderen roven. Ze acteren, maar het scenario ligt slechts een haarlengte van hun echte levens af.
Daar doorheen snijdt De Pue documentairebeelden van het leven op een Ameri­kaanse legerbasis waar soldaten gezapig rondhangen en af en toe achteloos een geweer leegschieten richting de tegenovergelegen berg. Of als ze samenkomen met de dorpshoofden, in een poging ‘hearts & minds’ te winnen. Het geringe enthousiasme waarmee wordt gereageerd op hun oproep om de Taliban geen ruimte te bieden, suggereert dat het allemaal weinig zoden aan de dijk zet.
De Pue, van huis uit journalistiek fotograaf, reisde voor deze poëtische state of the nation ruim zeven jaar door Afghanistan. Juist door daarbij afstand te nemen van de documentaire realiteit, geeft The Land of the Enlightened een glashelder beeld van het kruitvat dat Afghanistan inmiddels is, en de vruchtbare voedingsbodem die dat biedt voor fundamentalisme en geweld.

Joost Broeren


Filmkrant.Live verzorgt in april een introductie bij The Land of the Enlightened
Filmschuur | Haarlem
9 april 16.45 uur
Sasja Koetsier