The Iron Lady

Vergoelijkend portret van tirannieke Thatcher

De Margareth Thatcher-biopic The Iron Lady toont zoveel mens achter de politica dat die laatste uit het zicht verdwijnt.

We leven in een politieke tijd, maar filmmakers willen dat niet weten. Begrijpelijk, want geen dodelijker stigma voor een film dan het voorvoegsel politiek. Dat is box office poison. Wie toch iets over een politicus wil zeggen, heeft dus een vluchtroute nodig en vaak is dat de mens achter de politicus. Als een film niet over het politiek handelen van een politicus gaat, maar over zijn gevoelsleven, willen we hem wel zien. Zie La conqûete over de arme Sarkozy die verdriet heeft over zijn weggelopen vrouw en The King’s Speech, waarin we met koning George VI op stottercursus gaan. Het is een raar verschijnsel: politici worden geacht politiek te bedrijven, maar in films zijn ze alleen interessant om hun emoties. Ze moeten net als wij huilen, lachen, drinken, rouwen en feesten. Kortom, de moderne politieke film trekt een apolitieke jas aan – alsof hij daardoor niet politiek zou zijn.

Een exemplarisch voorbeeld is The Iron Lady. De film gaat over Engelands meest controversiële naoorlogse politicus, maar wie dat niet weet, ziet een film over een scharrelende oude demente vrouw, die veel van haar man Denis houdt. Natuurlijk laat The Iron Lady in terugblikken zien dat Thatcher een politicus was, maar dat zij rücksichtslos de Engelse economie privatiseerde en de kloof tussen arm en rijk stevig uitdiepte, wordt slechts zijdelings aangestipt. The Iron Lady gaat over de mens Thatcher met als nauwelijks verborgen boodschap dat ze bewondering verdient, omdat ze het als kruideniersdochter toch maar tot premier schopte. Over haar vaak asociale beleid laat de film zich niet uit.

Geestverschijning
Thatchers kruideniersafkomst staat centraal in de door Phyllida Lloyd (Mamma Mia!) geregisseerde film. Die bezorgde haar niet alleen een geweldige gedrevenheid om hogerop te komen, maar ook een eeuwig wantrouwen tegen de arrogante conservatieve elite. Thatcher vertrouwde alleen op zichzelf en koesterde het isolement. De film suggereert dat ze dat van haar vader had, die in haar jeugd tegen haar zegt dat ze nooit met de massa moet meelopen. "Ga altijd je eigen weg."

In die Alleingang duldt ze geen tegenspraak. Niet in het kabinet, waar ze ministers als lastige kinderen uitfoetert, maar ook thuis niet, waar haar man Denis de rol van applausmachine mag spelen. Met ironisch gesputter schikt hij zich in zijn rol. Het levert grappige, maar ook schrijnende scènes op. Veelzeggend voor hun huwelijk is het als Denis, die geregeld als geestverschijning in Thatchers hoofd opduikt, zegt dat ze het prima in haar eentje zal redden. "Dat heb je altijd gedaan."

Als karakterologisch portret van Thatcher voldoet The Iron Lady ruimschoots, daarbij geholpen door een werkelijk verbluffend optreden van Meryl Streep. Maar wie meer geïnteresseerd is in Thatchers politiek dan in haar huwelijk, wordt teleurgesteld. De makers hebben Thatchers moed om onpopulaire uitspraken te doen niet als voorbeeld genomen, want ze houden zich politiek angstvallig op de vlakte. "Een van de grootste problemen van onze tijd is dat leiders meer om gevoelens geven dan om gedachten en ideeën", is Thatchers beste opmerking in de film. Hij geldt ook voor de makers van The Iron Lady.