THE IRON GIANT (DE IJZEREN REUS)

Jacht op een kolossale robot

Monster met gevoel

Een reuzerobot uit de jaren vijftig leert zijn ware aard kennen in de spannende en bij vlagen hilarische animatiefilm The iron giant.

Het uitgangspunt van The iron giant lijkt een miskleun van jewelste. Een animatiefilm die zich afspeelt in de Verenigde Staten anno 1957. De Russische satelliet Spoetnik draait zijn rondjes om de aarde, de Koude Oorlog heerst, de communistenjacht is in volle gang. En dit zouden kinderen leuk moeten vinden? Over de kinderen kan ik hooguit speculeren, maar volwassenen kunnen het moeilijk beter treffen.
Ineens was hij daar, in het vissersplaatsje Rockwell in de staat Maine: een tientallen meters hoge robot. De negenjarige Hogarth Hughes is vaak alleen thuis omdat zijn moeder als serveerster de kost voor het incomplete gezin verdient. Op een avond tijdens het hoogtepunt van de horrorfilm op tv — de hoofdpersoon wordt opgegeten door hersenen op sterk water — valt het beeld uit. Hogarths speurtocht naar de oorzaak van de storing voert hem, via de afgebroken antenne en het versplinterde tuinhek, naar de plaatselijke elektriciteitscentrale. Hij is net op tijd om mee te maken hoe een ijzeren robot zijn tanden in de transformatoren zet. De reus onder stroom is een akelig gezicht en Hogarths mededogen wint het van zijn angst. Ondanks zijn onbekendheid met voltages begrijpt de reus dat hij zijn leven aan het jongetje te danken heeft, en een vriendschap is geboren.

Xenofobie
Eind goed al goed? Niet in het Amerika van de jaren vijftig. Een FBI-man ziet dat de geruchten over een kolossaal ijzeren monster niet overtrokken zijn, en trekt zijn conclusies. Waar de reus vandaan komt (hebben de Russen er de hand in? Komt hij van Mars?) mag dan een raadsel zijn, één ding staat voor hem vast: ‘wij’ hebben hem niet gemaakt, dus is de indringer een gevaar voor de Amerikaanse samenleving.
Niet alleen wordt in de film xenofobie indringend in beeld gebracht, ook het thema zelfbeschikking hebben de makers hoog in het vaandel. De reus is eigenlijk ontworpen als moordwapen, blijkt wanneer Hogarth voor de grap een speelgoedgeweertje op hem richt. Met intuïtieve kennis van het begrip ‘persoonlijke groei’ weet Hogarth zijn vriend te overtuigen dat hij niet gedefinieerd is door zijn vermogen tot vernietiging: je bent wie je besluit te zijn. In een van de meest aangrijpende momenten van de film toont de reus dat hij deze les goed onthouden heeft.
Het valt te betwijfelen dat basisscholieren van pakweg tien jaar de film ook in deze termen zullen bespreken. Gelukkig zijn er meer manieren om van The iron giant te genieten. De film bevat een aantal hilarische momenten. Een scène waarin de reus in navolging van Hogarth een frisse duik in het meer neemt zorgt voor onweerstaanbare slapstick. In een ander animatiehoogstandje gebruikt Hogarth zijn vriend als levende draaimolen, en merkt dat dit plan in theorie leuker was dan in de praktijk. Los daarvan is het verhaal vooral tegen het eind — wanneer inmiddels het leger is ingezet in de strijd tegen de indringer — zo spannend dat de jonge kijkers hun adem zullen inhouden. Dan maakt het niet zoveel meer uit dat ze niet begrijpen dat die vreemde man met zijn zonnebril en een yin-en-yangteken op zijn kamerjas een zogenaamde beatnik is. Dan is het zelfs niet erg dat het hun ontgaat, dat ze naar een van de beste films van het jaar zitten te kijken.

Hans Knegtmans