The Iceman

Het doet een gezellige kinderfilm vermoeden, maar The Iceman portretteert een meedogenloze huurmoordenaar, die thuis een fijne vader en liefhebbende echtgenoot is.

Margarethe von Trotta wordt bedankt. Sinds haar Hannah Arendt zien we steeds in films ‘de banaliteit van het kwaad’ opduiken. Een aardige man, die oude vrouwtjes helpt oversteken en goed is voor zijn katten? We weten genoeg: ongetwijfeld ligt bij hem thuis in de diepvriezer een in stukken gehakt lijk. Eichmann, die volgens Arendt geen monster was, maar een kantoorklerk die gedachteloos het transport van Joden naar de gaskamers regelde, is de laatste decennia in films alomtegenwoordig.
De schuldige is David Lynch, die met Twin Peaks de opvatting erin ramde dat mensen gespleten persoonlijkheden zijn. Die leuke buurman, die altijd klaar staat voor de gemeenschap, heeft een geheime sadistische kant, zodat mensen in zijn buurt zomaar verdwijnen. Het is een misvatting om te denken dat de buurman in het dagelijks leven een verhullend toneelstukje opvoert. Het punt is dat hij beide kanten in zich heeft. Het is dezelfde schizofrenie die het mogelijk maakte dat een Duitse kampbeul na gedane arbeid ’s avonds thuis op de piano een mooi stukje Schubert kon spelen. Of huilde om de dood van zijn hond.
Huurmoordenaars zijn bij uitstek schizofreen. Als ze het niet waren, konden ze hun werk niet doen. Maar ook daarin zijn weer gradaties. De in 1986 gearresteerde, New Yorkse huurmoordenaar Richard Kuklinski had naar eigen zeggen in een jaar of twintig meer dan honderd mensen vermoord. Zijn werk leverde hem zo veel op dat hij met zijn vrouw en twee dochters een riant leven leidde. Hij sneed in opdracht van de maffia mensen de keel door, doorzeefde hen met kogels of bracht hen op een andere gruwelijke manier om zeep, maar was ook een liefhebbende echtgenoot en vader. Zijn gezin was alles voor hem. Als hij na een moord thuiskwam, informeerde hij geïnteresseerd naar de schooldag van zijn kinderen. Er zullen sowieso niet veel getrouwde huurmoordenaars zijn, maar uitzonderlijk bij Kuklinski was ook dat zijn vrouw geen enkel vermoeden had van wat haar man uitspookte. Zij dacht dat haar altijd in een maatkostuum geklede liefhebbende echtgenoot een valutahandelaar was. Als Twin Peaks toen al was gemaakt, was ze vast niet zo naïef geweest.
De Amerikaanse thriller/karakterstudie The Iceman portretteert Kuklinski in zijn schizofrene dubbelleven. De film dankt daarbij veel aan Michael Shannon (Take Shelter, Boardwalk Empire), die dit januskopleven geloofwaardig maakt. Dat de filmmakers verbaasd lijken te zijn dat Kuklinski na zijn arrestatie geen spijt had van zijn daden, verbaast mij dan weer. Vast Hannah Arendt niet gelezen.

Jos van der Burg