THE FUNERAL

Abel Ferrara gebruikt in The funeral een maffiafamilie als excuus om een meer diepgravend onderzoek te doen naar de vele lagen van geweld. Hij is een van de weinige regisseurs, bij wie zwaarmoedigheid en pathos niet storend werken. En bij wie anders kom je stoere mannen tegen die verklaren: "I have ideas. I read books."

De opening van The funeral is een fragment uit The petrified forest, een volbloed gangsterfilm uit 1936 met Humphrey Bogart. Zijn gegrom en ongeschoren kin werden een ikoon van het gangstergenre. Veel later zouden The Godfather, The untouchables en Goodfellas de vaandeldragers worden. The funeral is zich terdege van zijn voorgangers bewust, maar staat niet middenin deze traditie. Daarvoor druist de film te veel tegen het genre in. Waar Al Pacino zich in Carlito’s way bedient met one-liners als "You think you’re big time? You’re gonna die big time!", ontspint zich in The funeral de volgende dialoog. Ray (Christopher Walken): "If I do something wrong, it’s because God didn’t give me the grace. I’m only working with what I’ve been given." Jeanette (Annabella Sciorra): "So, in that way, the people they found dead with bullet holes in their skulls, they’re God’s fault. Aren’t you ashamed of yourself?" Ray: "I’m ashamed of nothing. I already roast in hell."
Weinig hard-boiled gangsters zullen zulke bespiegelingen over de hel op aarde uit hun strot krijgen. De familieleden in The funeral zijn dan ook de intellectuelen onder de gangsters, die meer zelfinzicht hebben dan de doorsnee-crimineel, en juist daardoor meer getergd zijn. Hun macho-imago wordt beetje bij beetje ontrafeld. De recente film Donnie Brasco breekt ook met deze genreconventie en is daarom al uitgeroepen tot de ultieme maffiafilm. Toch biedt die film nog genoeg mogelijkheden om achterover te leunen. The funeral is minder goed te doorgronden. De behoefte aan een gelikt scenario dringt zich op, maar regisseur Ferrara bedient de liefhebber van de klassieke misdaadfilm niet op zijn wenken. Ferrara doet juist waar hij zo goed in is: het doorwroeten van de verknipte geest.

Heetgebakerd
Dat dit geen aangename films oplevert, werd al duidelijk met zijn debuut Driller killer. Deze sinistere film, waarin een man uit frustratie de drilboor in willekeurige lijven laat trillen, werd in vele landen verboden. Later zou Ferrara na Bad lieutenant alom gewaardeerd worden, wat niet betekent dat hij het keuriger aanpakte. Alle smerigheid van de corrupte agent blijft op je huid plakken, en zelfs zijn zeer overtuigende loutering kan dat vuil niet afspoelen. Ook de vampiers in The addiction en de buitenaardse wezens in Invasion of the bodysnatchers verlangen tevergeefs naar de verlossing.
De gangsterfamilie Tempio in The funeral lijkt die hoop echter te hebben opgegeven. Ferrara schrikt niet terug voor een flink portie neerslachtigheid, en eigenlijk siert hem dat. Hij heeft de verleiding van een smeuïg, eenduidig verhaal doorstaan en kiest een minder populaire, maar wel een eerlijkere weg. Zo lijkt het verhaal eerst nog uit te lopen op een who-dunnit (wie vermoordde broer Johnny?), maar de flashbacks brengen veel meer aan het licht dan de moordenaar. Vaak genoeg wordt het verhaal onderbroken door gesprekken in een donkere keuken over religie en moraal.
Veel meer dan die discussies zijn het echter de handelingen die duidelijk maken hoe verwrongen de gebroeders Tempio zijn. De heetgebakerde Chez (Chris Penn) lijkt eerst een goede daad te verrichten door een hoertje wat geld te geven, haar naar huis te sturen en haar zo te redden van de prostitutie. Wanneer zij echter meer geld vraagt, gaat Chez door het lint en mishandelt haar gruwelijk, "omdat je zojuist je ziel verkocht hebt". Meer onderhuids, maar daarom niet minder benauwend, is de scène waarin Chez zijn vrouw Clara (Isabella Rossellini) beveelt haar jurk uit te trekken en in bed te gaan liggen. Lang wordt de camera op haar angstige blik gericht. Ook vrouwelijk leed heeft bij Ferrara voor het eerst een gezicht.

Uitvergroting
Toch is de film niet altijd zo loodzwaar als al deze ellende doet vermoeden. Net als in Bad lieutenant neigen sommige uitbarstingen naar kitsch, alhoewel het verlossingstafereel van die film nergens wordt geëvenaard. De lugubere eindscène van The funeral komt nog het meest in de buurt, net als Chez, die zich krijsend op de doodskist van zijn broer stort. Het zijn pathetische taferelen, maar imponerend, omdat Ferrara, zoals vaker, die uitvergroting op de juiste momenten weet te plaatsen.
Ook is het een verademing om Christopher Walken weer eens in een volwaardige rol te zien, waarin hij juist ingetogen speelt. De laatste tijd duikt hij steeds vaker op in zelfparodiërende bijrollen, met als dieptepunt Things to do in Denver when you’re dead. Zo’n film is wat The funeral nou net niet wil zijn: een dweperige pastiche, gemaakt om het publiek te behagen. Ferrara wil de zenuwen blootleggen, en vanzelfsprekend biedt zoiets geen vertier. Een ultieme maffiafilm is eigenlijk zo leuk nog niet.

Mariska Graveland