The Event
Revolutie op straatniveau
Na de Oekraïense volksprotesten uit Maïdan begeeft documentairemaker Sergei Loznitsa zich in The Event opnieuw in de Russische straten gedurende een periode van protest en onzekerheid, ditmaal tijdens een mislukte staatsgreep in 1991.
Omdat regisseur Sergei Loznitsa zelf geen context biedt in The Event (Sobytie) eerst iets over de ‘gebeurtenis’ waar de film om draait: op 19 augustus 1991 riep een groep hooggeplaatste Sovjet-functionarissen, waaronder de Russische premier en het hoofd van de KGB, de noodtoestand uit, uit onvrede met de glasnost en perestrojka van Gorbatsjov. De president werd op zijn vakantie-adres in Krimea op huisarrest gezet, om te voorkomen dat hij een akkoord kon tekenen dat de centrale macht van Moskou zou herverdelen naar de verschillende staten in de Sovjet-Unie. De coup mislukte, en betekende in feite het einde van de unie, die enkele maanden later uiteenviel.
Dat Loznitsa die context zelf niet geeft, is geen zwaktebod, maar de essentie van zijn documentaire. Zijn film draait niet om het machtsspel in Moskou, maar plaatst ons op straatniveau in Leningrad, waar het volk óók geen enkel idee heeft wat er aan de hand is. De geluidsband biedt enkel de informatie die zij destijds hadden: gefragmenteerde, nietszeggende en tegenstrijdige nieuwsberichten, en vooral Tsjaikovski’s Zwanenmeer, dat non-stop werd gedraaid door alle radiozenders, die geen regulier programma mochten brengen.
Loznitsa keert met The Event terug bij het genre van de found footage-documentaire, na de speelfilms My Joy (2010) en In the Fog (2012) en de documentaire Maïdan (2014), waarvoor hij zelf filmde. Al is de term found footage hier eigenlijk wat misleidend: zijn bronmateriaal is niet zozeer found als wel nauwlettend en met grote zorg uit archieven opgediept. Het gros van de zwart-witbeelden werd tussen 19 en 24 augustus 1991 gedraaid door de cameramannen van de St. Petersburg Documentary Film Studio, aangevuld met beelden uit een aflevering van de langlopende reeks Leningrad Cinema Chronicles.
Het materiaal mag dan niet van zijn hand zijn, Loznitsa componeert er zijn eigen beeldsymfonie mee, met het Zwanenmeer als leidend motief. Voor oplettende kijkers levert hij continu details die niet alleen de gebeurtenissen van destijds, maar ook het heden in een nieuw daglicht stellen. In een glimp zien we bijvoorbeeld Vladimir Poetin langskomen, destijds een rechterhand van de burgemeester van Leningrad, met een verleden als hoog ambtenaar bij de KGB en een toekomst als premier en president van het land.
Het is aannemelijk dat Loznitsa al met The Event bezig was toen hij de laatste hand aan Maïdan legde, zijn documentaire over de recente protesten in Oekraïne, en de films zijn als een tweeluik te zien. Twee films over revolutie in Rusland, bezien op straatniveau. Maar de films hebben een tegenovergestelde spanningsboog: waar Maïdan opent met een revolte van het volk die uiteindelijk hardhandig wordt neergeslagen, is het hier een wanhopige poging van een kleine groep machthebbers om hun macht te behouden die het volk juist in beweging brengt. Zo biedt Maïdan het treurige antwoord op de vragen die aan het slot van The Event in de lucht blijven hangen: wat is er overgebleven van het gevoel van bevrijding en vernieuwing die het uiteenvallen van de Sovjet-Unie met zich meebracht? Zijn de machthebbers van toen wel verdwenen? En hoeveel is er in de tussenliggende 25 jaar echt veranderd in Rusland?
