THE EDUKATORS

Wereldverbeteraars hebben ook zo hun zwakke kanten, zo laat de Duitse film The edukators weer eens zien.

Soms ben je zo overtuigd van iets — koop geen kip bij de kiloknaller — dat je iedereen wel zou willen overtuigen van je gelijk. Daarbij vergeet je maar even dat je niet zo lang geleden met een rustig geweten zelf een broodje pom met onbestemd kippenvlees hebt verorberd. Mensen die de waarheid in pacht denken te hebben, hebben geen plek voor twijfel of verzachtende omstandigheden. De wereldverbeteraar denkt dat hij op de top van een berg staan met een helder uitzicht, terwijl de rest van het volk in het duister tast en als een consumerende zombie leeft.
Maar de wereldverbeteraar kan alleen iets teweegbrengen als hij anderen serieus neemt. In de prikkelende Duitse film The edukators wordt precies getoond wat er mis is met het politiek activisme dat op paternalisme is gebaseerd. De drie jongeren uit de film minachten iedereen die het niet met hen eens is. Hun wereld is zwart-wit: rijk is fout en consumenten zijn varkens. Het kapitalisme is een oververhitte dictatuur, zegt Jan (Daniel Brühl uit Goodbye, Lenin!). Daar zit wat in, maar in plaats van de discussie hierover aan te gaan, zoekt hij de confrontatie op. Geen zachte aanpak maar extreme daden, zodat de wereld wordt wakker geschud. Zo staan ze bij de schoenwinkel te scanderen dat het schoeisel is gemaakt met behulp van kinderarbeid en breken ze in bij rijkelui. Overigens zonder iets te stelen: ze verzetten alleen alle meubels en verstoppen de hifi-installatie in de koelkast. ‘De vette jaren zijn voorbij’ luidt het briefje dat ze achterlaten, naar de oorspronkelijke Duitse titel van de film.

Likeurglazen
Nu hebben de personages wel wat te verduren: een serveerster wordt door de snobistische gasten gesommeerd om de cognac in brandyglazen te serveren in plaats van in die ‘ondrinkbare’ likeurglazen. En ze heeft een gigantische schuld uitstaan omdat ze ooit een Mercedes in de prak heeft gereden terwijl ze niet verzekerd was. Dat die haat jegens de rijken omslaat in geweld, is in de film een kleine stap. "Zodra je de matrix hebt gezien, kun je er niet meer in leven", verklaart Jan zijn daden. De rijke zakenman die ze uiteindelijk ontvoeren, probeert zich nog te verdedigen: "Ik speel alleen het spel, ik heb de regels niet verzonnen." "Dat is hetzelfde als de trekker overhalen en zeggen dat je het geweer niet hebt uitgevonden", antwoordt de activist ad rem.
The edukators zou aan kracht hebben gewonnen als er meer van dit soort scherpe dialogen in zouden zitten. Ze komen wel in de buurt, maar dat gaat vaak niet verder dan oneliners als "je moet onrechtvaardigheid herkennen en vervolgens actie ondernemen". Je zou willen dat er meer drogredenen in de film zouden worden ontmaskerd, bij alle partijen, zodat de discussie over de donkere kanten van het kapitalisme en de boter op het hoofd van idealisten meer vooruit wordt geholpen.

Mariska Graveland