THE DOOM GENERATION

Gregg Araki staat niet vermeld in recente filmnaslagwerken. De reden daarvoor kan nauwelijks zijn dat hij nog niet belangrijk genoeg is: na vijf films over jongeren, homoseks en nihilisme geldt Araki als de meest eigenzinnige filmmaker aan de Amerikaanse westkust. Vermoedelijk is er iets anders aan de hand: de anti-Hollywood films botsen te hard met de goede smaak. Araki koestert de marge. En ook The doom generation, zijn eerste big budget-film, zal hem daar niet uit halen. Maar het is wel een belangrijke film.

De eerste titels, de namen van de deelnemende produktiemaatschappijtjes, geven al een aardige indicatie: Teen Angst Movie Company, Desperate Pictures, Why Not Productions. Even sarcastisch is de daarop volgende tekst: ‘A heterosexual movie by Gregg Araki’. De eerste beelden: verwarring, herrie en een tekst op de muur: ‘Welcome to hell’. De eerste gesproken tekst: ‘Fuck!’. Welkom in de wereld van Gregg Araki, een hallucinerende oorlogszone waar losgeslagen adolescenten zich moeizaam staande houden met seks, drugs en geweld. Waar totale onverschilligheid heerst en het najagen van de roes het enige is dat nog telt. Vaag lijkt het op Californië, maar het is allemaal te extreem om plaatsbaar te zijn.
Losgeslagen adolescenten zijn verworden tot een filmcliché. Ze vormen een makkelijke prooi voor hypocriete filmmakers die zogenaamd een maatschappelijke misstand aan de kaak stellen en ondertussen het geweld van hun hoofdpersonen exploiteren. Denk bijvoorbeeld aan Menace II society van de gebroeders Hughes of aan Salto al vacio van Daniel Calparsoro. The doom generation gaat een stap verder: eerder dan over de jongeren zelf, gaat de film over de wijze waarop ze door anderen worden verbeeld. Araki noemt zijn film ‘de Waanzinnige Teenager Film Die Een Eind Moet Maken Aan Alle Waanzinnige Teenager Films’. Zijn doel is geslaagd. Na The doom generation heeft het geen enkele zin meer om nog een film over losgeslagen adolescenten te maken. The doom generation is een eindpunt.

Hitsige bulldozer
Amy rijdt, haar vriend Jordan zit ernaast en Xavier zit op de achterbank. Vanaf het moment dat Xavier het hoofd van de romp van de QuickieMart-man schiet, reizen ze met z’n drieën. ‘Shoplifters will be executed’ stond er op een groot bord in de supermarkt, en Xavier greep net op tijd in. Het hoofd praatte nog toen de politie kwam, meldt het tv-nieuws later. Meer onheil volgt: iemand verliest een arm, een ander krijgt een zwaard in zijn kruis en het destructieve trio rijdt weer verder. Zonder doel, op weg naar het volgende slachtoffer.
Het geweld is min of meer toevallig, veel belangrijker is de seks. Jordan ziet er goed uit, maar vaak is hij te versuft om iets te presteren. Amy, ondanks haar kinderlijke gezichtje zo verdorven als de pest, valt al snel voor de meer aan haar gewaagde Xavier, een hitsige bulldozer die met zijn enorme lijf over alles en iedereen heenwalst. Amy en Xavier leven voor het genot, alleen bij Jordan is sprake van een laatste restje bespiegeling. Op zijn lijzig gestelde vraag aan de andere twee of ze zich wel eens afvragen waarom ze bestaan, komt weinig antwoord. Xavier neemt nog een slok bier en Amy wil nou wel eens klaarkomen. Niet zeuren maar doorpompen.
Natuurlijk is het juist Jordan, de zwakste schakel in de driehoek, die ten onder gaat. Dat gebeurt in een finale die in al zijn gesuggereerde gruwelijkheid verder gaat dan alles wat we op martelvlak de afgelopen tijd in de bioscoop te verstouwen hebben gekregen. Araki’s vondst is even briljant als eenvoudig: het duet voor hakenkruis en heggeschaar speelt zich af in het zwart, met slechts af en toe een flard licht die laat zien waar het geschreeuw vandaan komt. Beter kan de verbeelding, altijd erger dan wat er te zien is, niet worden getart. Terug uit de hel rijden Xavier en Amy zwijgend verder over verlaten wegen. Xavier zit inmiddels voorin en vraagt Amy of ze chips wil.

Grotesk geweld
Met realisme heeft The doom generation niets te maken. De film speelt zich af in onbestemd gebied en is vormgegeven als een psychedelische trip. De heftige kleuren, de ruwe overgangen, de idiote lokaties, het grofkorrelige beeld, het is allemaal even gestileerd. Ook inhoudelijk schreeuwt de film het uit: grote borden met exemplarische teksten, de terugkerende rekening van $6,66, de ontroering bij een aangereden hond. Araki doet niet aan subtiliteiten, hij moet het hebben van overdrijving. Niet uit effectbejag, maar juist om het tegendeel te laten zien, om de waanzin te ontkrachten.
Het groteske geweld van Araki is effectiever en intelligenter dan dat van zijn voorgangers. Het is stuitend, maar niet moralistisch zoals in Natural born killers. Het is absurd, maar niet onschuldig zoals in Pulp fiction. Araki verslaat Stone en Tarantino met hun eigen wapen: overdrijving. Ook The doom generation gaat compleet ‘over the top’, maar deze film laat zich niet reduceren tot boodschap enerzijds of vermaak anderzijds. Deze film heeft van allebei een beetje en blijft ergens ongemakkelijk tussen die twee uitersten inhangen. Juist dat maakt hem zo interessant.
Dat The doom generation met slechts één versleten Belgische kopie in Nederland wordt uitgebracht, is misschien niet eens zo slecht. De onverschilligheid van de distributeur behoedt Araki voor een doorbraak naar een breder publiek. Een respectabel filmmaker mag Araki niet worden, want dat gaat ongetwijfeld ten koste van zijn lef en heftigheid.

Mark Duursma