THE AUTOBIOGRAPHY OF NICOLAE CEAUSESCU

In the autobiography of nicolae ceausescu, een commentaarloze opeenstapeling van Roemeense archiefbeelden, toont Andrei Ujica het megalomane beeld dat de Roemeense dictator van zichzelf schetste.

"Ik leg alleen verantwoording af aan de Staatsraad", zo houdt Nicolae Ceausescu bij hoog en bij laag vol. De lang heersende Roemeense dictator en zijn vrouw Elena zitten in een hoekje van een bedompt kamertje achter een wat lullig bureau. We zien het begin van het korte proces dat vooraf ging aan de executie van het echtpaar in december 1989, enkele dagen na de Roemeense Revolutie. Op dat ene statement na weigeren de Ceausescu’s expliciet om iets te zeggen, en zelfs die mededeling mag, zo melden ze er nog bij, niet opgevat worden als een legitimering van de vragen en beschuldigingen die zij voorgelegd krijgen.
Maar in the autobiography of nicolae ceausescu van Andrei Ujica reageert de ogenschijnlijk stoïcijnse Ceausescu wel degelijk, zij het in zijn hoofd. De film, die van de beelden van het proces snijdt naar het moment dat Ceausescu voor het eerst van de macht proefde, kan opgevat worden als een lange flashback van de afgezette dictator die terugdenkt aan zijn carrière als heer en meester van Roemenië. Of eigenlijk van het publieke beeld dat hij van zijn leiderschap opbouwde: de film bestaat helemaal uit officiële beelden, door Ujica en researcher Titus Muntean opgedoken uit de Roemeense staatsarchieven. Min of meer chronologisch zien we in de loop van drie meesterlijk opgebouwde uren Ceausescu’s opkomst en ondergang voorbij komen.

Afbladdering
Op een bepaalde manier is the autobiography of nicolae ceausescu te bekijken als een prequel op Ujica’s debuut als filmmaker, videogramme einer revolution (1992). Die film, die Ujica samen met Harun Farocki maakte, gaf met archiefopnames van de Roemeense televisie een beeld van de toen drie jaar oude Roemeense Revolutie; autobiography toont in feite het vijfentwintig jaar durende voorspel daarvan.
Ujica richt zich niet op het echte (wan)beleid van Ceausescu en zijn trawanten, al is de onstuitbare achteruitgang van het land in de tweeëneenhalve decennia die de film overspant onvermijdelijk zichtbaar. De focus ligt op het beeld dat de dictator van zichzelf creëert — zowel voor het Roemeense volk als voor de internationale gemeenschap. We zien de loze complimentjes over en weer tijdens het staatsbezoek van Nixon aan Roemenië en enkele jaren later tijdens Ceausescu’s bezoek aan het Amerika van Jimmy Carter. En we zien de beelden van de Ceausescu’s op vakantie in de jaren zeventig, waar de dictator als een klein kind valsspeelt bij het volleyballen en met zijn vrouw backgammont aan het strand.
Ujica onthoudt zich van expliciet commentaar of uitleg over wat we zien. Het enige commentaar zit in de montage van de fragmenten, en een enkel ironisch popliedje dat als soundtrack fungeert. Duidelijker hoeft het ook niet: de beelden zijn veelzeggend genoeg. Ceausescu leed aan de grootheidswaan van de grenzeloze macht waarmee ook staatslieden als Khadaffi en Berlusconi hun landen in een houdgreep houden.

Joost Broeren