The American

Anton Corbijns The American met George Clooney als huurmoordenaar speelt een intrigerend dubbelspel met beelden en personages.

Waar in de roman A Very Private Gentleman van Martin Booth lang onduidelijk blijft wat de achtergrond is van de sinistere hoofdpersoon die zich à la Nabokov voordoet als een liefhebber van vlinders, blijkt in Anton Corbijns adaptatie The American al snel dat de zwijgzame Jack (George Clooney) betrokken is bij huurmoorden. Daarin laat Corbijn weinig aan de verbeelding over, iets wat hij vaker in de film zal doen. Omdat er gevaar dreigt, vlucht Jack vanuit Zweden naar een klein dorp in de Italiaanse Apennijnen waar hij vervolgens geduldig en nauwgezet aan een nieuwe opdracht werkt.

Net zo geduldig en nauwgezet bestudeert The American zijn personage. Eindeloos rijdt Clooney rond, wandelt hij door steegjes, drinkt hij koffie en ligt hij op bed te denken aan, ja aan wat eigenlijk? Houding en uitdrukkingen suggereren dat zijn geweten opspeelt maar omdat hij even gemakkelijk blijft doden als voorheen, lijkt die conclusie voorbarig.

Wat, vraag je je af, was precies Corbijns fascinatie met het boek? Want films over de machinaties van het huurmoordenaarsbestaan zijn er genoeg. The Mechanic, om maar iets te noemen, of The Day of the Jackal, of Jarmusch’ The Limits of Control.

Doelwit
Corbijns fascinatie zou iets te maken kunnen hebben met het dubbelspel dat hij lijkt te spelen. Want gaat The American niet net zoveel over fotografie en over Corbijn zelf als over een huurmoordenaar? De vele gestileerde shots in de film verraden het oog van de fotograaf. En draait Jacks werk niet net zoveel om kijken als Corbijns werk dat doet? En als een huurmoordenaar schiet, legt hij dan niet net als de fotograaf zijn doelwit vast in de tijd? En verheft de aandacht van de camera voor de kleinste details van Jacks werk dat werk niet tot een kunst? En is Jacks perfectionisme in de film niet Corbijns perfectionisme?

En dan is er nog die andere fotografie, die van de camera die zijn objecten aftast. Clooney’s uitgestreken gezicht lijkt een soort liefdesobject te zijn maar ook de gezichten van bijrolspelers Thekla Reuten en Paolo Bonacelli zijn geliefde doelwitten. En, als we dan toch bezig zijn, zou Jack — die zich voordoet als fotograaf — wanneer hij aangeeft te willen stoppen eigenlijk Corbijns eigen einde als fotograaf aankondigen? Heeft Corbijn definitief het bewegende beeld ontdekt?

Boeiende dubbellagen waarover je kunt speculeren en die de film de broodnodige diepte geven. En dan is er nog die vreemde nadruk op de verhouding tussen Italië en de Verenigde Staten. In ieder geval was dat een persoonlijke fascinatie van Martin Booth, maar wellicht geldt dat ook voor Corbijn. Misschien ziet hij een soort spirituele verbondenheid, een bloedband, tussen die twee landen, belichaamd door Jack. Of door Clooney, waarvan bekend is dat hij veel in Italië verblijft. Zo lopen film en werkelijkheid constant door elkaar.

Ondanks die boeiende dubbelzinnigheid verraadt Corbijn zichzelf en zijn film helaas met het allerlaatste shot. Daar komt, niet helemaal voor het eerst in de film maar misschien wel tot teleurstelling van diegenen die The American tot dan toe konden waarderen, met een wegfladderende vlinder toch even de kitsch om de hoek kijken.