Taste of Cherry
Ontsnappen is mogelijk
Badii (Homayoun Ershadi) maakt gebruik van de mogelijkheid uit het leven te stappen
De glasheldere film Taste of Cherry is één lange autorit over stoffige zandweggetjes. Met deze even simpele als indrukwekkende vorm stelt de bekendste Iraanse regisseur Abbas Kiarostami grote onderwerpen aan de orde: hoe mooi is het leven, en hoe fijn is het dat we zelfmoord kunnen plegen. De film won een gedeelde Gouden Palm in Cannes in 1997, waar hij op het laatste nippertje kon worden vertoond, omdat zelfmoord en het beschrijven ervan in Iran verboden is.
Het onderwerp zelfmoord verandert in handen van de Iraanse filmmaker Abbas Kiarostami in een zegen voor de mensheid. Hij liet zich voor zijn meest recente film Taste of Cherry inspireren door de paradoxale uitspraak van de Frans-Roemeense filosoof E.M. Cioran: "Zonder de mogelijkheid van zelfmoord, had ik mijzelf al lang geleden om het leven gebracht." Als we geen enkele keuze in ons leven zouden kunnen maken, als alles al voor ons bepaald zou zijn, is de wanhoop juist het grootst. Pas als we beseffen dat we onze eigen dood, en dus ons leven, zelf kunnen bepalen, kunnen we ervan genieten. Er is geen hogere macht die voorschrijft dat we het leven tot een niet nader bepaald tijdstip uit móeten zitten. Als we besluiten te blijven leven, zijn we het aan onszelf verplicht er wat van te maken.
Zoetheid
De hoofdpersoon in Taste of Cherry heeft die verplichting aan zichzelf niet kunnen waarmaken, en ziet daarom slechts één oplossing. De gehele film door rijdt hij in zijn auto door een desolate zandafgraving iets buiten Teheran. Soms spreekt hij iemand aan, een arbeider of een liftende jonge soldaat, en vraagt of deze een klusje voor hem wil opknappen tegen een flinke vergoeding. De overeenkomsten met een man die op zoek is naar een schandknaap zijn legio. Pas na een tijdje komt het hoge woord eruit. Hij zoekt iemand die twintig scheppen zand over hem heen wil gooien als hij de volgende dag de hand aan zichzelf zal hebben geslagen. De kuil heeft hij alvast gegraven in een zandberg.
De soldaat rent gillend de auto uit, en een theologiestudent wijst hem op de Koran, waarin zelfdoding een van de hoofdzonden wordt genoemd. "Als ik niet gelukkig ben, en mijn naasten pijn doe, dan is dat toch ook een zonde?" repliceert de man. De argumenten van de student kunnen hem dan ook niet op andere gedachten brengen.
De enige die zijn besluit aan het wankelen brengt is de man die hem uiteindelijk wil helpen. Deze vertelt ooit met het idee van zelfmoord te hebben rondgelopen, "wie niet, maar als we ons allemaal bij het minste of geringste probleem om het leven brengen, zou er niemand meer op aarde rondlopen". Deze man veranderde van gedachten toen hij de zoetheid van kersen in zijn mond proefde.
Mobiele cinema
De film is geen morele vertelling geworden, want de keuze van de man blijft onduidelijk. Veel meer is de film een rondgang door een stukje van het leven. Via de zoektocht naar de mogelijkheid van de dood, laat hij het leven zelf zien. Al rijdend ontmoet de man een aantal mensen, met wie hij allen een zelfde soort vraag-antwoordgesprek heeft. Soms schokt de hypocriete toon van de man: "je bent als mijn zoon", slijmt hij tegen de soldaat, enkel om hem te overreden. Soms verbaast de absurditeit van een situatie: de Afghaan die in een hokje de wacht houdt bij een cementmolen, "wie wil er nu in vredesnaam een cementmolen stelen", roept de hoofdpersoon. Hun gesprekje over de oorlog tussen Iran en Irak en de oorlog in Afghanistan wordt door de man bruut onderbroken als hij in de verte potentiële hulp signaleert.
Kiarostami noemde in een interview met de Filmkrant van februari dit jaar de auto een soort mobiele cinema. De stoffige zandweggetjes waarop de man voorttuft, met uitzicht op een grijs Teheran, lijken zo dichtbij dat de film op zijn beurt een echte autorit wordt. De sobere vertelling schept de mogelijkheid om zelf mee te kijken over de schouder van de man heen, waardoor verveling uitgesloten is.
Dat de autoriteiten in Iran zelfmoord en het beschrijven ervan hebben verboden, is het ultieme bewijs van hun verregaande wil tot controle over het leven van hun onderdanen. Want autoriteiten zijn er doorgaans niet bij gebaat dat mensen, aangespoord door de mogelijkheid van een zelfverkozen einde, gaan strijden om het recht ook de rest van hun levensscenario zelf te schrijven. Kiarostami heeft de moed gehad om flink wat olie op het vuur te gooien.
