TAN DE REPENTE

Diego Lermans Tan de repente (‘Plotseling’) is een nieuw bewijs voor de stelling dat uitzichtloze ellende goed is voor de filmcultuur. De debuterende filmmaker tovert een innemende film uit de deprimerende Argentijnse werkelijkheid.

Hoeveel geld heb je nodig voor een film? In Nederland vindt men dat voor minder dan 2 miljoen euro het maken van een film gekkenwerk is. Dat bedrag is het minimum om fatsoenlijk een speelfilm te kunnen maken. Ooit waren er filmmakers die er anders over dachten. Pim de la Parra lanceerde in de jaren tachtig de stroming van de minimal movie. Voor een appel en een ei maakte men films, die — net als dure films — soms mislukt en soms geslaagd waren, maar altijd vitaliteit uitstraalden.
Over die periode wordt nu meewarig gesproken. Het was de tijd dat de Nederlandse ‘filmindustrie’ nog amateuristisch was. Film was een onontwikkelde branche die nodig geprofessionaliseerd moest worden. Met de cv-maatregel kwam de zo gewenste professionalisering: films mochten een cent kosten, zodat de ‘production value’ van films met sprongen vooruit ging. En nu de paradox: kunt u uit uw blote hoofd één opwindende, ongepolijste Nederlandse film uit de laatste jaren noemen? Meteen antwoorden. Tien tegen een dat het ook u niet lukt.
Het voert naar de stelling dat hoe professioneler de filmindustrie, hoe saaier de films. Dat wisten we al van Hollywood, maar nu ook van Nederland. In Argentinië wordt de omgekeerde stelling in praktijk gebracht. Omdat door de economische malaise de filmindustrie is ingestort, worden er opwindende films gemaakt. Argentijnse filmmakers winnen prijzen op internationale festivals die voor al die keurige Nederlandse films gesloten blijven.

Vitaal
Driehonderdduizend bij elkaar gesprokkelde dollars kostte Tan de repente, dat in schitterend zwart-wit is gefilmd. Soms werden de opnamen wekenlang gestaakt omdat er geen geld was. Het nadeel bleek een voordeel, want de film ademt een enorme authenticiteit. Geld voor decorbouw was er niet, zodat Lerman zijn film op straat en in bestaande huizen draaide. Tan de repente volgt twee punkmeiden, die zich Mao en Lenin noemen. Ze weten niet wat ze met hun leven aanmoeten en zwelgen in het ‘no future’-gevoel. De twee hebben een seksuele relatie met elkaar, maar mijden het woord liefde, want dat lijken ze iets voor de burgerlijke samenleving te vinden. Uit verveling vraagt Mao aan een meisje op straat of ze seks met haar wil. Als ze wil weglopen, dwingen Lenin en Mao haar met hen mee te gaan. Ze stelen een taxi, waarna de film een avontuurlijke roadmovie lijkt te worden. Hij neemt een onverwachte wending als de drie een oude tante van Lenin bezoeken. Ze blijven een paar dagen logeren, waarbij ze door de invloed van de wijze tante — die hen accepteert zoals ze zijn — een balans vinden in hun leven.
Tan de repente is geen meesterwerk, maar een vitale film waarin de personages zichzelf tegen de achtergrond van de Argentijnse crisis leren kennen. Lerman maakt van hun levens geen groot drama, maar kijkt naar hen hen met een empathische blik, zodat we zelfs de etterige Mao aan het einde het allerbeste gunnen. Tan de repente won de Zilveren Luipaard op het festival van Locarno. Als de economische recessie in Nederland flink doorzet, lukt een Nederlandse film dat misschien ook nog eens.

Jos van der Burg