Synecdoche, New York

Met Synecdoche, New York maakt scenarist Charlie Kaufman (Being John Malkovich, 1999; Adaptation., 2002; Eternal Sunshine of the Spotless Mind, 2004) zijn regiedebuut. Het is een zeer ambitieuze film geworden.

Toen Synecdoche, New York in september vorig jaar in première ging op het filmfestival van Toronto, vertelde Charlie Kaufman ter introductie aan zijn gehoor dat het maken ervan vijf jaar kostte én dat hij de film schreef als “een gesprek met de mensen die hem bekijken”. In een interview, te vinden op YouTube, verklaarde hij zich nader: “Wanneer je deze film een dag later nog eens ziet, dan zie je heel nieuwe dingen. Omdat er te veel te zien is, of omdat je aan het begin nog niet genoeg weet.” Ah, zo’n film dus, horen wij u denken. En dan heeft u gelijk.

Maar laten we bij het begin beginnen. Kaufman kent u als de inventieve scenarist die verzon dat een deur – ergens op de zevenenhalfde verdieping van een kantoorgebouw – letterlijk toegang zou geven tot het hoofd van John Malkovich (knap verfilmd door Spike Jonze als Being John Malkovich) en als de scenarist die bedacht dat Jim Carrey en Kate Winslet hun herinneringen aan elkaar lieten uitwissen in Eternal Sunshine of the Spotless Mind, ook van Jonze. Terwijl Kaufman zelf figureerde in Michel Gondry’s Adaptation., als scenarist met een writer’s block die te rade gaat bij zijn makkelijk schrijvende tweelingbroer.

Kassameisje
Het aardige is dat we nu al kunnen stellen dat ook wie al die films zag nog steeds totaal niet is voorbereid op Kaufmans ambitieuze regiedebuut Synecdoche, New York. Ten eerste is de thematiek een stuk zwaarmoediger: de hoofdpersoon (toneelregisseur Caden Cotard, gespeeld door Philip Seymour Hoffman) worstelt met mysterieuze kwalen, zijn vrouw loopt bij hem weg en er overlijden constant mensen om hem heen. Ten tweede geeft Kaufman zijn kijker wel heel weinig houvast. De plot schiet bij de eerste keer kijken alle kanten op, een grens tussen ‘echt’, illusie en fantasie is er nauwelijks, terwijl Seymour opeens duidelijk ouder oogt en dan plots weer niet. Gelukkig begint de toneelregisseur – zou het weer een Kaufman-alter ego zijn? – in het verhaal aan een ambitieus stuk, waaraan hij vervolgens decennia werkt. Een stuk dat almaar groter en groter wordt tot zo ongeveer de hele stad New York wordt nagespeeld.

De mooiste rollen zijn voor Samantha Morton als Cotards vriendinnetje, het kassameisje-met-meer-in-haar-mars, en voor Emily Watson, die dat kassameisje speelt in het uit zijn voegen gebarsten toneelproject. Dianne Wiest heeft nog een fijne bijrol als gevierd actrice met een belangrijke pointe tegen het einde. Als geheel lijkt de film in eerste instantie misschien wat onevenwichtig. De combinatie van de zwaarmoedigheid van het verhaal en de veeleisende vorm is aanvankelijk bijna verstikkend, maar met de komst van het grote toneelstuk komen niet alleen prachtige sets maar ook af en toe Kaufmans bizarre humor weer om de hoek kijken. Geen easy ride, deze Synecdoche, New York. Wel een verdomd interessante, die inderdaad best een paar keer genomen kan worden.