SYLVIA

Wie de poëzie van Sylvia Plath wil leren kennen steekt er niets van op, maar de in een tragische zelfmoord geëindigde relatie van de schrijfster met dichter Ted Hughes krijgt in het zwaarmoedige liefdesdrama Sylvia mooi gestalte.

In Iris (2001) maakten we kennis met schrijfster Iris Murdoch in de periode voor haar roem, en in haar laatste levensjaren, toen ze door de ziekte van Alzheimer een schim van zichzelf werd. Wat Murdoch in haar intellectuele hoogtijdagen allemaal dacht en schreef bleef onaangeroerd, alsof leven en werk van een schrijver te groots en te complex zouden zijn om over te brengen op film. Ook in Tom & Viv (1994) werden het oeuvre en de reputatie van de geportretteerde T.S. Eliot gemakshalve bekend verondersteld. De schrijver kwam uit de verf als een kille kamergeleerde die er samen met zijn manisch depressieve echtgenote alles aan deed om hun huwelijk tot een hel te maken. En nu is er Sylvia, waarin we niet te horen krijgen hoe angstaanjagend gedichten als Lady Lazarus, Death & Co. en Suicide off Egg Rock klonken uit de mond van de door de dood geobsedeerde Sylvia Plath (1932-1963). Wel is te horen hoe de Amerikaanse dichteres in gedempt gesnik uitbarst als ze echtgenoot Ted Hughes weer eens — terecht of onterecht — verdenkt van overspel. Nu is er een praktische reden voor het ontbreken van Plaths poëzie. Dochter Frieda Hughes weigerde iedere medewerking aan de film, en verbood producent BBC om ook maar één zinnetje van haar moeder te citeren. De vraag is of het veel had uitgemaakt als de gedichten wél waren vrijgegeven. Engelse biopics die schrijvers bij hun voornaam noemen lijken het schrijversschap als bijzaak te beschouwen.

Feministisch
Oorspronkelijk was de Nieuw-Zeelandse regisseur Christine Jeffs van plan haar tweede speelfilm ‘Ted and Sylvia’ te dopen, maar uiteindelijk viel die titelverwijzing naar Hughes buiten de boot. Het wekt de schijn dat de cineaste de onder feministisch gezinde Plath-adepten gangbare lezing aanhangt, die de Engelse dichter des vaderlands verantwoordelijk stelt voor al het leed dat de schrijfster ooit geleden heeft. Dat valt alleszins mee. Het scenario belicht beide kanten van de medaille, en toont ook begrip voor het feit dat het samenleven met een door depressies, suïcidaliteit en gefnuikte ambities gekwelde vrouw bepaald niet zonder problemen kan zijn geweest voor Hughes. Net zo delicaat uitgebalanceerd als de kijk op de befaamde schrijversromance is het spel van Gwyneth Paltrow. Ze slaagt er in om Plaths hunkering naar de dood voelbaar te maken, zonder het er moddervet bovenop te leggen. Om de inherente waanzin over te brengen van de schrijfster, die haar gezin ontredderd achterliet door haar hoofd in een gasoven te steken, heeft Paltrow de met veel taalgevoel geschreven dialogen eigenlijk niet eens nodig. De existentiële wanhoop die het leven en het werk van de schrijfster kleurde is doorgedrongen in iedere vezel van haar lijf. De poëzie van Plath mogen we dan wel niet horen, Paltrows lichaamstaal spreekt boekdelen.

Fritz de Jong