SUPERTEX

Mag een jood in een Porsche rijden? Rare vraag, maar hij speelt in de verfilming van Leon de Winters roman SupterTex. Wie de Winter zegt, zegt zoektocht naar joodse identeit. Interessant onderwerp, maar de personages in SuperTex laten ons koud.

Hoeveel autoritaire vaders zouden in films zijn geportretteerd? Bullebakken, die hun kinderen geen ruimte gunnen? Het moeten er duizenden zijn. In SuperTex speelt Jan Decleir een variant op zijn personage Dreverhaven in Karakter. Als Simon Breslauer bestiert hij in Amsterdam een internationale handelsonderneming in textiel. Tegenspraak van zijn twee volwassen zonen Max (Stephen Mangan) en Boy (Elliot Levey), die ook in de zaak werken, duldt hij niet. Misschien omdat hij als jongetje het leven in een concentratiekamp overleefde, straalt hij emotionele onkwetsbaarheid uit. Met ijzeren vuist regeert hij onder het motto "we handelen in lompen, maar dragen fluweel" het door hem opgebouwde bedrijf. Max en Boy zijn veroordeeld tot figurantenrollen in de zaak. Boy lijkt het te accepteren, maar Max rebelleert tegen zijn autoritaire vader.
Het levert dramatisch zwaar aangezette uitbarstingen op, waarbij Oedipus nooit ver weg is. De makers van SuperTex zijn niet uit op een subtiel, onderhuids drama, maar op drama met hoofdletters. Of dachten ze aan melodrama? Of waren soaps hun inspiratiebron? Je zou het denken bij schreeuwzinnen als: "Jij denkt dat je alles van het zakenleven weet, maar je weet niets!" En: "Als je in je Porsche stapt en ermee wegrijdt, vergeet dan niet wie hem heeft betaald!" De mooiste soapzin komt van Max’ vriendin, die een tijdje in Israël gaat wonen. Wat ze er hoopt te vinden? "Maybe I find some new structures in my life." Als Max haar later in Israël opzoekt, blijkt dat aardig gelukt te zijn: "My people are here." Drukken in uw omgeving mensen zich uit in motto’s en slagzinnen? SuperTex zit vol platte oneliners, die thuishoren in de soapwereld. Wat is er gebeurd met regisseur Jan Schütte, die met Winckelmanns Reisen en Auf wiedersehen Amerika een subtiele observator was?

Narcisme
Laten we over de taal heenstappen. Naast het conflict tussen vader en zoon speelt in SuperTex de vraag naar de joodse identiteit. De film suggereert dat de niet-religieuze Max een dolende in de woestijn is. Als hij op sjabat een jongetje aanrijdt, wordt hij door orthodoxe joden uitgescholden voor ‘jood in een Porsche’. Wat is er toch mis met dat automerk? In SuperTex is hij het symbool van de van zijn wortels losgeslagen jood. Max klamt zich vast aan zijn Porsche, omdat hij geestelijk leeg is. Niet alleen hij, maar iedereen is op drift in de film. Uiteindelijk komt iedereen op zijn pootjes terecht. Beter gezegd: de filmmakers forceren voor iedereen een bestemming. We zullen hier niet verklappen waar Boy eindigt, maar het illustreert dat geloofwaardigheid niet de eerste prioriteit van de makers was.
De cruciale vraag bij elk familiedrama is of we als kijker willen meeleven met de personages. Dat lukt alleen als de personages ons intrigeren. Ze mogen klootzakken en hufters zijn, als ze maar wel interessante klootzakken en hufters zijn. In SuperTex kijken we naar een nare, kille familie, die ons geen zier interesseert. Het kan ons niet schelen hoe het met Max en zijn familie afloopt. Allemaal lijden ze aan narcisme. Hun grote ego’s staan zinvolle betrekkingen met anderen in de weg. We zouden hen hun narcisme vergeven als ze, al was het maar af en toe, van enige zelfkennis blijk gaven. Dat is niet het geval. Laten ze elkaar het leven zuur maken, maar ons met rust laten

Jos van der Burg