Stonehearst Asylum
Uit het morfinecoma
Stonehearst Asylum, naar een kort verhaal van Edgar Allan Poe, is een heerlijk spel met loyaliteitsconflicten in een duister gekkenhuis.
‘Geloof niets van wat je hoort en slechts de helft van wat je ziet’, luidt de omineuze sleutelzin uit Edgar Allan Poe’s korte verhaal The System of Doctor Tarr and Professor Fether (1845). Het advies komt van pas. Poe’s zwartkomische verhaal-met-een-twist is al zeven keer eerder verfilmd, onder andere door Maurice Tourneur in 1913 en Jan Svankmajer, die er zijn Lunacy deels op baseerde. Geen onontgonnen terrein dus voor Brad Anderson, die eerder indruk maakte met The Machinist, en ook delen van The Wire, Boardwalk Empire en The Killing regisseerde. Maar hij geeft wel een paar knotsgekke draaien aan het verhaal over een jongeman die bij een wel heel duister Engels gekkenhuis arriveert. Daar wordt hij onthaald door directeur Ben Kingsley, die zich net als de rest van de cast heerlijk uitleeft. Hij houdt er nogal onorthodoxe opvattingen op na over de behandeling van zijn patiënten. De tijd van schedelboren, morfinecoma’s en kooien is voorbij, de verlichte tijd is aangebroken.
En dus lopen de patiënten in alle vrijheid rond, ook al denken ze dat ze een theepot of een paard zijn. Laat ze in hun wanen, want waarom zou je een ongelukkige man willen maken van een volmaakt gelukkig paard? Het moge duidelijk zijn dat Anderson net als Poe niet geïnteresseerd is in het realistisch tonen van het leven in een psychiatrische inrichting. De film ruimt zeker in het begin wel veel ruimte in voor een exposé over de gruwelijke behandeling van psychiatrisch patiënten, iets wat rond het verschijnen van Poe’s verhaal een veelbesproken issue was. Mensen worden beroofd van hun rede, waardigheid en ziel, vindt de directeur, alsof ze beesten zijn die eerst gebroken moeten worden om weer mens te worden. Noem ze bij hun naam, geef ze hun waardigheid terug.
Die sterke overtuigingen vormen het fundament van de plot — waar hier verder niet op zal worden ingegaan om het kijkplezier niet te verpesten. Afgezien van een paar stomvervelende vechtpartijen en iets te veel veelzeggende blikken die de emoties van de personages nog eens extra dik aanzetten, is Stonehearst Asylum vooral een heerlijk spel met loyaliteitsconflicten. Want wat eerst waar leek, bleek toch net die andere helft van wat je dacht gezien te hebben.
Mariska Graveland
