STATE OF DOGS

Op internationale filmfestivals maakt State of dogs een ware zegetocht. De Belgische en de Mongolische regisseur van deze impressionistische documentaire over het leven van een straathond hebben al vier prijzen in ontvangst genomen. Maar het is de vraag waar de festivaljury’s zo van onder de indruk zijn.

Volgens Oudmongolisch geloof keren honden na hun dood terug als mens. Als dat waar is, dan zal de bevolking van Mongolië de komende jaren explosief toenemen. In de hoofdstad Ulan Bator zwerven namelijk zo’n 120.000 straathonden rond. Veel eerbied heeft de gemeente niet voor zijn viervoetige inwoners. De zwerfhonden worden door de plaatselijke schoonmaakdienst afgeschoten, en de kadavers blijven gewoon langs de kant van de weg liggen.
Eén van de honden die door dit ongelukkige lot getroffen is, heet Baasar. Over hem maakten de Belgische en de Mongolische cineast Peter Brosens en Dorjkhandyn Turmunkh een documentaire, waarin de zwerfhond terugkijkt op zijn leven. Een voice-over vertelt dat Baasar het maar moeilijk kan accepteren dat hij als mens op aarde terug zal keren. Zoveel goeds heeft deze hem niet aangedaan. Hij vernederde hem toen hij nog leefde; ook zijn dood heeft hij aan de mens te danken. Daarom denkt hij liever terug aan de tijd dat hij de herdershond was van een groep nomaden. Die gelukkige episode werd echter bruut beëindigd toen zijn baas de kudde verkocht. Sindsdien leefde Baasar als straathond.

Exotische taferelen
State of dogs begint met de dood van Basaar en hondenliefhebbers zullen direct afgeschrikt worden door de eerste, choquerende beelden. De camera volgt een schutter die her en der wat honden doodschiet. Dit is echt, zonder twijfel. De documentaire-status van de rest van de film is echter dubieuzer. Want natuurlijk is het onmogelijk om het leven van Baasar, die zojuist naar de hondenhemel is afgereist, te filmen.
Brosens en Turmunkh grepen de levenswandel van de zwerfhond aan voor een associatief filmessay over Mongolië, met zowel fictieve verhaallijnen als documentaire beelden. De samenwerking tussen de twee regisseurs had een speciale invalshoek kunnen opleveren. Brosens is een Belgische antropoloog, die de Mongolische samenleving met de blik van een buitenstaander aanschouwt. Turmunkh, Mongoliër van geboorte, beziet zijn land daarentegen van binnenuit. Hij had Brosens en de Finse cameraploeg langs onbekende gedeelten van zijn geboorteland kunnen voeren. Toch geeft de dubbele blik van dit internationale gezelschap de film geen meerwaarde. De impressionistische opbouw van de film doet willekeurig aan en de toeschouwer krijgt de indruk dat de makers zich hebben laten verblinden door de exotische taferelen die hun pad kruisten.
Volgens Brosens en Turmunkh zijn de meeste scènes niet van te voren bedacht, maar ter plekke geschoten. Dat is aan de film af te zien. Te hooi en te gras zijn schilderachtige beelden opgenomen, later hebben de makers geprobeerd om daar betekenis aan te geven.

Slangenmens
State of dogs eindigt bijvoorbeeld met twee van die bijzondere taferelen die Brosens en Turmunkh bij toeval gefilmd hebben. Ze ontmoetten een slangenmens, die ze onmiddellijk een rol in de film gaven. De filmers waren er waarschijnlijk diep van onder de indruk hoe ze haar lichaam in allerlei bochten kon wringen. Minutenlang mocht ze voor de camera haar kunstjes vertonen.
Ook vond er ten tijde van de opnames een zonsverduistering plaats, die ze natuurlijk niet voorbij konden laten gaan. Deze scène krijgt een cruciale rol in Baasars monologue interieur. Hij beschouwt de zonsverduistering als een aanval van de mythische draak Rah op de zon. Na dit goddelijke teken besluit de hond zich neer te leggen bij zijn reïncarnatie, zo horen we. Het zal wel. State of dogs blijft steken in langdradige mooifilmerij. Iedere poging om van de associatieve beeldenrijkdom een poëtisch filmessay over leven en dood te maken, blijft steken in pretenties. Ook de dichter die bij wijze van proloog een gedicht over zeven redenen om te leven voordraagt, kan daar niets aan veranderen.

Pieter Bots