St. Vincent

Iedere zondaar valt te redden

  • Datum 23-10-2014
  • Auteur Fritz de Jong
  • Gerelateerde Films St. Vincent
  • Regie
    Theodore Melfi
    Te zien vanaf
    01-01-2014
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Bill Murray blijkt als mensenhatende knorrepot een klein hartje te hebben in de goedvoel­komedie St. Vincent. Inmiddels is Murray zo vergroeid met dit soort rollen, dat hij maar een wenkbrauw hoeft op te trekken om zijn teleurstelling in de mensheid te ventileren.

Door Fritz de Jong

“Ik hoef het hele verhaal niet te horen.” Met die woorden kapt babyboomer Vincent het liefst de conversatie af, wanneer deze dreigt te ontaarden in een echt gesprek. Als hij in zijn stamkroeg op luide toon een flauwe mop debiteert lijkt hij ook niet te verwachten dat er naar hem wordt geluisterd. In de vertolking van Bill Murray is Vincent een man die jaren geleden de deur voor anderen op het slot heeft gegooid. Dat zal ergens in de jaren tachtig zijn geweest, als je moet afgaan op het sleetse interieur van zijn woning en op zijn auto, een Chrysler LeBaron uit 1983. Die kar loopt al flink wat krassen op wanneer Vincent hem met een zatte kop door zijn tuinhekje stuurt, en loopt nog meer deuken op als de verhuizers van zijn nieuwe buurvrouw Maggie er per ongeluk een boomtak op laten vallen. Ondanks de onvriendelijke eerste ontmoeting — en de al net zo onvriendelijke tweede, derde en vierde ontmoetingen die daar op volgen — vraagt de pas gescheiden en pas in een nieuwe baan begonnen Maggie aan Vince om na schooltijd op haar zoontje Oliver te passen.

Paardenraces
De relatie die ontstaat tussen dit vriendelijke maar kwetsbare joch en ouwe brombeer Vincent staat centraal in het regiedebuut van Theodore Melfi. Tijdens het babysitten neemt Vin het jongetje mee naar de kroeg, en hij toont hem hoe hij moet wedden op de paardenraces. Hij leert de jongen hoe van zich af moet slaan, omdat hij gepest wordt op zijn nieuwe school. Zelf neemt Vince de pestkoppen trouwens ook onder handen. Als de lafbekjes weghollen roept hij hen na: “Alles wat jullie hem aandoen zal ik met jullie moeders doen!”
Maar de advocaten die namens Maggie’s ex-man de voogdij over Oliver willen claimen raken vooral opgewonden doordat Vincent het jongetje kennis laat maken met een heuse ‘dame van de nacht’: de hoogzwangere paaldanseres en prostituee Daka. Na een reeks dramatische rollen lijkt Naomi Watts bijzonder veel plezier te beleven aan het spelen van een grofgebekte stoepsloerie die haar gouden hartje verbergt achter een moddervet Russisch accent en een knoepert van een zwangerebuikprothese. De bijrollen zijn sowieso uitstekend bezet. De doorgaans nogal luidruchtige Melissa McCarthy komt goed uit de verf in een stillere rol, als de gekwetste en ploeterende moeder Maggie. En Chris O’Dowd mag de show stelen als de even ruimdenkende als geestige priester, die Oliver op zijn katholieke school laat nadenken wat het betekent om iemand heilig te verklaren.

Verspild leven
Tijdens een persconferentie op het filmfestival van Toronto, waar St. Vincent zijn première beleefde, grapte Bill Murray dat regisseur Melfi hem alleen maar gevraagd had “omdat hij Jack Nicholson niet kon krijgen”. En inderdaad: het karakter Vincent borduurt overduidelijk voort op de Oscarwinnende vertolking die Nicholson gaf van een azijnpissende schrijver, in de bitterzoete komedie As Good as it Gets (1997). Het is jammer dat Theodore Melfi naast dit onmiskenbare voorbeeld niet ook wat beter heeft gekeken naar About Schmidt (2002). Opnieuw speelde Nicholson hierin een chagrijnige misantroop. Maar in plaats van de wat vals aanvoelende verlossing in As Good as it Gets, moest Nicholsons personage het ditmaal doen met zelfinzicht. Zijn verspilde leven zou hij niet meer terug krijgen, maar de tijd die hem nog restte zou hij beter kunnen besteden.
Helaas durft Melfi niet af te dalen naar de duistere zielenkrochten die About Schmidt-regisseur Alexander Payne wel durft te betreden. In plaats daarvan omarmt Melfi in zijn goedvoelscript de katholieke gedachte dat iedere ziel te redden valt, ongeacht zijn zonden. En dat geldt niet alleen voor hoertje Daka of mopperaar Vincent: het geldt ook voor Olivers pesters, die zich plotseling kunnen ontpoppen als beste vrienden. En dat geldt misschien zelfs voor een schuldeiser van de paardenrenbaan, die eerst naar Vincents huis komt om hem fysiek te bedreigen om vervolgens zonder bevredigende verklaring geheel uit de film te verdwijnen.

Tuinslang
In tegenstelling tot Vincent, die nooit het hele verhaal wil horen, raakt Oliver bij zijn door school aangestichte zoektocht naar een moderne heilige wel oprecht geïntrigeerd door het verleden van zijn babysitter. Dat mondt uit in een openbare heiligverklaring die menigeen een traantje weg zal doen pinken. Dat dit sentimentele slotakkoord zo’n emotionele lading krijgt is vooral te danken aan de chemie tussen Murray en zijn elfjarige tegenspelertje Jaeden Lieberher.
Natuurlijk had de 64-jarige Murray het voorbeeld van Jack Nicholson helemaal niet nodig om een geloofwaardige brombeer neer te zetten. Een kwart eeuw geleden mocht de komiek in Scrooged al eens een nieuwe incarnatie neerzetten van de Oervader van alle tot het Goede te bekeren mensenhaters: Ebenezer Scrooge. Murray werkte dit wantrouwige menstype verder uit in het geweldige Groundhog Day, en vanaf Rushmore in alle films die hij maakte met Wes Anderson. Inmiddels is Murray zo vergroeid met dit soort rollen, dat hij maar een wenkbrauw hoeft op te trekken om zijn teleurstelling in de mensheid te ventileren. In St. Vincent voegt Murray geen echt nieuwe lagen toe aan zijn persona. Maar aangespoord door goede tegenspelers en een reeks sterke dialogen maakt hij van Vincent een man van wie je toch meer wilt weten, ondanks zijn stekelige buitenkant.
Het is jammer dat Murray onder de aftiteling slapstickachtig gaat zitten hannesen met een sigaret, een bloempot en een tuinslang. Het is een stukje deadpan improvisatie waar op de set ongetwijfeld heel hard om gelachen is. Maar het ondermijnt de kijkervaring. Heb je net als kijker anderhalf uur geïnvesteerd om te gaan geven om deze door het leven geblutste knorrepot. Maakt Murray er toch weer een typetje van.