SPORTMAN VAN DE EEUW

Sportman van de eeuw vertelt het fictieve levensverhaal van paalzitter Taeke Jongsma, "de man die toont waartoe de echte Fries in staat is." Dat is bitter weinig.

Sportman van de eeuw moet Friese harten sneller doen kloppen. In de film moet een commissie bepalen welke Fries in de twintigste eeuw de grootste sportprestatie heeft geleverd, en daar komen meteen de namen voorbij van Reinier Paping, van Abe Lenstra en van een fameuze Fierljepper. Stuk voor stuk mannen die van grote betekenis zijn geweest voor de Friese trots. Maar nee, zegt de oud-journalist Sake Wiarda tijdens die vergadering. Taeke Jongsma is de enige echte Friese sportman van de eeuw: een arme arbeiderszoon die er een groot genoegen in schiep om maand in, maand uit op een paal te zitten.
Maar paalzitten is toch helemaal geen sport, roepen andere commissieleden uit. En daarmee begint direct het eerste probleem van het script waarmee Mischa Alexander (scenarist van onder andere Ellis in glamourland, Volle maan en All stars) als regisseur debuteert. Een sympathieke snuiter is het, die Taeke, met veel zitvlees, een koppige inborst en een groot rechtvaardigheidsgevoel. Maar een sportman? Dat wordt hij nooit.

Das Kapital
Nog een probleem: Taeke (Jochum ten Haaf) houdt keer op keer vol dat hij het wereldrecord paalzitten (250 dagen!) wil verbeteren om zo aandacht te vragen voor de onderdrukte arbeider. Om die reden laat hij zelfs zijn jeugdliefde Tjitske (Ricky Koole) in de steek, die er vervolgens meteen vandoor gaat met het rijkeluiszoontje Rintje (Bastiaan Ragas). Maar dat politieke bewustzijn komt absoluut niet geloofwaardig over, zelfs niet als hij een keertje ‘Das Kapital’ op zijn paal leest. En het is al helemaal de vraag hoe hij vanaf die eenzame plek op de Friese wateren een nieuwe Troelstra zou moeten worden.
Die naïeve politieke ideeën leveren ook nog een reeks onbeholpen geregisseerde scènes op als Taeke berooid en eenzaam naar Leeuwarden toogt en zich daar aansluit bij een groepje communisten. Dat hij daar aan alle kanten wordt uitgekleed, maakt hem tot een aandoenlijke stuntelaar, maar nog minder de held waartoe hij — zonder ironie! — door de journalist in de commissie wordt uitgeroepen.
Intussen blijft de rivaliteit tussen Taeke en Rintje bestaan. Tjitske verlaat Rintje omdat ze van Taeke blijft houden. Niet dat ze dan al voor Taeke kiest — want dan zou de film een half uur te vroeg voorbij zijn, en krijgt Taeke niet genoeg gelegenheid om weer op die paal te klimmen.
Zo rammelt de plot als een kar die met lege melkbussen door het Friese landschap rijdt. Nu zorgt datzelfde Friese landschap wel degelijk af en toe voor een lyrisch gefilmd natuurbeeld. De ganzen trekken over, de lammetjes staan in de wei en in de grote grijns van acteur Jochum ten Haaf lees je af dat hij van zijn plekje op het water inderdaad met volle teugen geniet. De rest van Sportman van de eeuw gaat kopje onder in de oubollige gezapigheid die haast onvermijdelijk bij zulke provinciale filmverhalen lijkt te horen.

Pieter Bots