SPACE COWBOYS

Hoe oud mannen ook worden, Space cowboys bewijst dat hun jongensdromen niet aan tijd of ruimte zijn gebonden. Clint Eastwood regisseerde een plezierige fantasie waarin hijzelf en drie andere ouwe taaien de kans krijgen om een nooit uit het geheugen verdwenen levenswens alsnog in vervulling te laten gaan: het maken van een ruimtereis. Dat daarbij en passant de wereld wordt gered, is bijzaak.

"I was so much older then, I’m younger than that now", zong Bob Dylan ooit in ‘My back pages’. Ouder worden is al geruime tijd een thema in het oeuvre van Clint Eastwood, maar nog niet eerder ging hij er zo luchthartig mee om als in Space cowboys. Misschien is het daarom beter de zaak van de andere kant te bekijken en te concluderen dat de opgewekte boodschap die hij hier uitdraagt is samen te vatten met de uitroep: ‘blijf jong!’ Oogde Clint in recente films (True crime, Absolute power) zowel lichamelijk als geestelijk vermoeid, in Space cowboys maakt hij reclame voor de stelling dat een man zo jong is als hij zich voelt. Space cowboys is daarmee niet automatisch een van de beste films uit zijn lange, imposante carrière, maar wel een van zijn meest vitale van de laatste tien jaar. En in een tijd waarin de man zelf het ook in Venetië weer over zijn naderende afscheid had, is dat meer dan waar ik vooraf op durfde hopen.
Space cowboys is gesitueerd in de wereld van de ruimtevaart, maar is bestemd voor iedereen met dromen die allang zijn ingehaald door, om maar eens wat te noemen, het krijgen van kinderen, een slechte conditie, of domweg de (leef)tijd. Clint Eastwood steekt iedereen een hart onder de riem die ervan droomt om ooit, ergens, nog eens iets geweldigs te doen, terwijl het daarvoor eigenlijk al te laat is.

Verbitterd
In Space cowboys gebeurt iets dergelijks met vier voormalige topvliegeniers, die in de jaren zestig samen Team Daedalus vormden en geruime tijd op de nominatie stonden om als eerste Amerikanen de ruimte te worden ingezonden. Althans totdat de hoge heren van NASA besloten om daar een intelligenter en geschikter wezen voor te gebruiken: een aap. Aldus wonnen de Russen de Space Race terwijl de door Eastwood gespeelde Frank Corvin en de rest van zijn team, na een conflict met NASA-baas Bob Gerson (James Cromwell), verbitterd afzwaaiden.
Diezelfde Gerson is vijfendertig jaar later echter gedwongen om Franks hulp in te roepen als de hemel uit de lucht dreigt te komen vallen in de vorm van een oude Russische spionagesatelliet. Deze Icon wordt om mysterieuze redenen voortgedreven door een Amerikaans besturingssysteem dat zo oud is dat alleen de ontwerper, Frank Corvin, er nog mee om kan gaan. De klok tikt en het enige dat er opzit is dat Frank en zijn oude crew alsnog de ruimte worden ingeschoten om de noodzakelijke reparatiewerkzaamheden uit te voeren. Tegen de tijd dat onze space cowboys werkelijk van de aarde loskomen, heeft de film iedere vorm van realiteitszin al lang van zich afgeworpen, zonder dat dit overigens de innerlijke logica van de film aantast. Natuurlijk is het onmogelijk dat vier mannen met een gemiddelde leeftijd van ruim 65 jaar — ernstig gedrukt overigens door de 54 van broekie Hawk Hawkins (Tommy Lee Jones) — in drie weken worden klaargestoomd voor een ruimteprogramma waar jonge, fitte kerels anderhalf jaar voor moeten trainen. Maar daar gaat het ook niet om. Space cowboys is een zo realistisch mogelijk vormgegeven fantasie. Het is een film waarbij de makers het publiek een onweerstaanbaar voorstel proberen te doen. Beide partijen weten dat wat er op het doek gebeurt niet waar kan zijn, maar de illusie is zo prettig, waarom zou iemand die willen laten verstoren door zoiets futiels als de realiteit?

Zelfspot
Kijken naar Space cowboys en, belangrijker nog, erin meegaan is deel uitmaken van een samenzwering. Een gevoel dat nog versterkt wordt doordat het viertal waar alles om draait — en waartoe ook boordwerktuigkundige Jerry O’Neill (Donald Sutherland) en navigator Tank Sullivan (James Garner) behoren — ook samenzweert tegen duistere NASA-krachten die hen liever aan de grond zouden houden. Steun krijgen zij van een door Marcia Gay Harden gespeelde missiebegeleider, die haar geluk werkelijk niet op lijkt te kunnen met zo’n aantrekkelijke bejaardenclub om zich heen. Een deel van de charme zit hem in de speelse oude-mannenhumor, die wordt gekenmerkt door een aangenaam gevoel voor zelfspot en waarbij gretig gebruik wordt gemaakt van alle mogelijke fysieke mankementen, maar dan zonder de grofheid die in dit Farrelly Brothers-tijdperk gemeengoed is geworden.
Het plezier dat de veteranen uitstralen, zal ongetwijfeld echt zijn. Op de vraag of hij voor honderdduizend dollar in een film van Clint Eastwood wilde spelen, schijnt Donald Sutherland te hebben geantwoord: "Prima. Geef me alleen twee weken om het geld bijeen te krijgen." Zelfs de altijd zo nurkse Tommy Lee Jones ziet eruit alsof hij het naar zijn zin had. Grote kinderen zijn het. Frank, Tank, Hawk en Jerry. Jonge honden ook. Op deze speelse manier benadrukt Eastwood dat het jongetje in de man niet voortijdig hoeft te sterven.
Space cowboys is een warme, humanistische film, die in het laatste deel iets aan zeggingskracht verliest wanneer het verhaal zich een beetje al te gemakkelijk schikt naar de wetten van de gemiddelde Amerikaanse blockbuster. Dan verandert Space cowboys in een Armageddon voor 65-plussers, inclusief een fraai staaltje zelfopoffering à la Bruce Willis in die patriottische mega-hit. In visueel opzicht kan de professioneel maar nooit te glossy uitziende film zich meten met de meeste grote zomerfilms, en ook met de special effects die in het laatste half uur worden ingezet is op zich niks mis. In de herinnering leeft echter vooral de eerste anderhalf uur van Space cowboys voort. Die herinneringen voeden de fantasie en zo begint de cyclus van onrealiseerbare maar levensbevestigende dromen opnieuw.

Oene Kummer