SON OF BABYLON

Deze Iraakse inzending voor de Oscar voor Beste niet-Engelstalige film vertelt het verhaal van de zoektocht naar een van de honderdduizenden Irakezen die de afgelopen decennia onder Saddam Hoesseins Ba’ath regime zijn verdwenen. De twaalfjarige Ahmed onderneemt de reis met z’n grootmoeder.

In de afgelopen veertig jaar verdwenen in Irak naar schatting 1 miljoen mannen, vrouwen en kinderen. Pas ruim een kwart daarvan is teruggevonden in massagraven. Die moeilijk verifieerbare cijfers zijn het kille verslag van een tragedie die nog elke dag voortduurt. Nog steeds worden verspreid over het land massagraven ontdekt.
Na alle films over het oorlogsgeweld in Irak, over de zoektocht naar niet-bestaande massavernietigingswapens, over mensenrechtenschendingen door zowel de Irakezen als de landen die de vrijheid kwamen verkopen, besloot de jonge Iraaks-Nederlandse filmmaker Mohamed Al Daradji (1978) in 2009 een film te maken over die verdwenen doden.
Het land is nog steeds verre van stabiel dus het is duidelijk dat Al Daradji onder moeilijke omstandigheden gedraaid moet hebben. In interviews vertelt hij hoe Amerikaanse militairen steevast een scène in Bagdad verziekten door ongevraagd in beeld te lopen. Het kostte hem uiteindelijk een maand om die scène te filmen. Enzovoort.
son of babylon begint drie maanden na de val van Saddam Hoessein in 2003 wanneer de twaalfjarige Koerdische Ahmed en zijn oma naar een negenhonderd kilometer verderop gelegen gevangenis trekken. Daar hopen ze eindelijk zijn vader terug te zien, die in 1991 door Hoesseins Ba’ath partij gevangen is gezet. De zoektocht zal een reis worden langs massagraven en de ruïnes van een ooit indrukwekkende cultuur, gesymboliseerd door de restanten van de hangende tuinen van Babylon die ze onderweg passeren.

Liften
Vakblad Variety riep Mohamed Al-Daradji in 2010 uit tot ‘The Middle East Filmmaker of the year’ en dat illustreert mooi het probleem van son of babylon. Want bij Variety hebben ze nogal eens een voorkeur voor gepolijste cinema. Laat duidelijk zijn dat dit een ontroerende film is want de ellende van de Irakezen is onmiskenbaar. Die is in elke scène te zien dus die zal niemand bestrijden. En zelfs al voel je dat Al-Daradji bij de kijker voortdurend op de juiste knoppen drukt — vanaf de eerste grap van Ahmed als hij met zijn grootmoeder in het begin van de film staat te liften tot aan het afscheid dat hij moet nemen van zijn misschien-wel-geschikte-surrogaat-vader — de regisseur houdt de gebeurtenissen realistisch genoeg om het het verhaal aangrijpend te maken. Tot aan een van de laatste scènes. Want dan, niet onverwacht maar wel met onwaarschijnlijk perfecte timing, sterft de grootmoeder. Dat is echt te gemakkelijk en ergens is het een fundamenteel probleem voor de film. Grootmoeders schematische dood ontkracht de tragedie die we tot dan toe gezien hebben. Plotseling staan we als kijkers weer in een decor en ervaren we de gebeurtenissen weer als fictie, als manipulatie. Terwijl son of babylon echt meer moet zijn dan fictie alleen want daarvoor is het verhaal te groot. Dat blijkt opnieuw als tijdens de aftiteling nadrukkelijk de één miljoen doden en vermisten worden genoemd. Gezien de verdiensten van de film zou je de dood van de grootmoeder een beginnersfout kunnen noemen want het is tenslotte nog maar de tweede speelfilm van deze maker. Prima. Nog steeds is son of babylon de moeite waard want de mooie beelden moeten gezien worden en het lukt Al-Daradji een Irak te laten zien dat we tot nu toe overal gemist hebben. Maar volgende keer wel iets minder afgeronde Hollywood feelbad graag. Dat had de film sterker gemaakt.

Ronald Rovers