SO CLOSE TO PARADISE

Vier jaar na de opnames wordt So close to paradise dan eindelijk uitgebracht in Nederland. Wie door de opgelegde staatsmoraal heenkijkt, vangt een glimp op van de duistere kant van het verstedelijkte China.

Ondanks economische hervormingen en openhartige buitenlandse politiek gaat filmmaken in China nog steeds gepaard met zware handicaps. Dat bewijst de totstandkoming van So close to paradise ook weer, de meest recente film van Wang Xiaoshuai. Eerder moest deze onafhankelijke Chinese regisseur zijn films (The days, 1994 en Frozen, 1997) onder een pseudoniem maken, om ze ongehavend de grens over te krijgen. Deze keer eisten de Chinese autoriteiten inspraak in titel en script. In werkelijkheid was de film vijf jaar geleden al klaar onder de titel The girl from Vietnam, maar een voice-over en een paar toegevoegde scènes moesten er nog wat staatsmoraal aan geven.
In 1999 ging So close to paradise in gecensureerde versie in première op het Filmfestival van Cannes en vorig jaar al was de film te zien op het Filmfestival Rotterdam. Dat de film pas nu gaat rouleren in Nederlandse filmhuizen is dus niet alleen te wijten aan het Chinese regime, maar ook aan het nog altijd nijpende doekentekort. Dat is zonde, want ondanks de overduidelijke toevoegingen — Wang heeft geen moeite gedaan om de kleurverschillen tussen eerste en tweede versie te verbergen —, blijft de film een eigenzinnig product, al is het maar vanwege het schaarse gebruik van licht, dat de duistere kant van het verstedelijkte leven in China bijna voelbaar maakt.

Stuntelige crimineel
De film volgt twee dorpelingen die hun geluk beproeven in de grote stad Wuhan in Midden-China. Ze verschillen nogal in hun opvattingen over het fortuin vergaren. Dongzi is een wat naïeve havenarbeider, die zijn geld alleen maar wil verdienen in het zweet des aanschijns, zoals hij een paar keer via de voice-over laat horen, terwijl zijn vriend Gao zich staande probeert te houden als stuntelige crimineel, die spoedig op het gevaarlijke pad terechtkomt. Maar het echte onheil wordt in huis gebracht door een vrouw, de beeldschone Vietnamese nachtclubzangeres Ruan Hong. Gao gijzelt haar met hulp van Gongzi, om achter het telefoonnummer (!) van de grote maffiabaas te komen die bij hem in het krijt staat. Tot jaloezie van Dongzi worden zijn huisgenoot en de gijzelares geliefden.
Onzuivere arbeid wordt gestraft, leert Dongzi. Gao Ping wordt vermoord en Ruan wordt bij een grootscheepse zuivering van staatswege opgepakt voor prostitutie, waarvoor ze ‘openlijk’ — in een later ingelaste scène — haar spijt betuigt. Jaren later keert ze gezuiverd terug naar het huisje van Dongzi. Als hij haar eindelijk zijn oprechte liefde kan betuigen, lijkt hij voor even de grote winnaar.
Het moge duidelijk zijn: de film druipt van arbeidersmoraal en ook het gangsterverhaal is hier en daar al te simplistisch, toch bederft dat het kijkgenot maar gedeeltelijk. De prachtige beelden en de overtuigend verwarde personages laten ruimte genoeg aan Chinese dromen, zoals die ook in het werk van Zhang Yimou en onlangs in Suzhou river (Lou Ye, 2000) werden gefluisterd.
China is verre van het filmparadijs, wat wrang is voor de makers. Maar het levert tegelijk ook die prachtige metaforen op, creatieve filmtaal en geheime boodschappen, zoals So close to paradise weer laat zien. De vraag is hoe mooi Chinese films zouden zijn, als het paradijs wel voorhanden was?

Fleur Jurgens