SLING BLADE

Als acteur en scenarioschrijver heeft Billy Bob Thornton zijn sporen al lang en breed verdiend. Met zijn debuutfilm Sling blade geeft hij nu zijn visitekaartje af als begenadigd regisseur. De hoofdpersoon van Sling blade is duidelijk niet van deze wereld. Hij dwaalt als een soort moraalridder door het traditioneel gewelddadige zuiden van de Verenigde Staten.

De neiging om het recht in eigen hand te nemen is sterk in de Amerikaanse cultuur verankerd. De confrontaties tussen de regering en aanhangers van extreem rechtse milities zijn de laatste jaren weer aan de orde van de dag. En wat zou de Amerikaanse filmindustrie voorstellen zonder de lange reeks van helden en anti-helden die, ondanks alle tegenwerking van buitenaf, tot het bittere einde toe aan hun eigen gelijk blijven vasthouden.
Karl (Thornton), de hoofdpersoon uit Sling blade, is wel een bijzonder soort anti-held. Hij is een geestelijk gehandicapte man, die 25 jaar lang heeft vastgezeten in een inrichting, omdat hij als jongen zijn moeder en haar jeugdige minnaar met een zeis heeft vermoord. De film begint op de dag dat hij weer wordt vrijgelaten. Karl heeft echter geen flauw idee wat hij moet gaan doen en zijn supervisor confronteert hij met de veelzeggende woorden: "Ik zou niet weten hoe ik mij als een vrij man moet gedragen."

Sublieme monoloog
Sling blade kenmerkt zich in de eerste plaats door een ijzersterke opening. Zelden zo’n sublieme monoloog gezien, die meteen aan het begin van de film de kaarten helder op tafel legt en als een sinistere wolk een schaduw vooruit werpt over alles wat er komen gaat. De hamvraag daarbij luidt: zal Karl opnieuw een moord kunnen begaan, al dan niet vanuit een half instinctief en half met bijbelse connotaties doordrenkt rechtvaardigheidsgevoel. Luisterend naar het relaas over zijn aangrijpende en gruwelijke verleden, dat Karl uit de doeken doet aan een jonge journaliste, bekruipen je vanaf het allereerste begin de twijfels of je nu moet gruwelen van afkeer of medeleven en sympathie moet gaan voelen.
Afgaande op Karls uiterlijk kies je voor het eerste. Hij heeft een afstotende tronie, hij praat op een grommende manier en hij heeft een rare, schokkende manier van lopen. En van die duistere blik in zijn ogen word je ook niet vrolijk. Al snel blijkt echter dat Karl in feite door en door goed is. Hij is behulpzaam en vriendelijk tegen de mensen die hij na zijn vrijlating ontmoet en hij wil het liefst niemand tot last zijn.
Terwijl iedereen in het verhaal geleidelijk geïnformeerd raakt over Karls criminele verleden, schijnt niemand daar echt moeite mee te hebben. Integendeel. Karl wordt een soort beschermengel voor de kleine dorpsgemeenschap — zijn oude woonplaats — waar hij in terecht komt. De weduwe die hem een kamer geeft, ziet hem als een vaderfiguur voor haar enige zoon en de homoseksuele huisvriend behandelt hem zelfs als wijze raadgever.
Het mystieke, buitenaardse aura waarmee Karl is omgeven, is door Thornton extra aangedikt door alle scherpe kleurtinten uit het beeld weg te laten. Alles is gehuld in grijs-grauwe en roestbruine kleuren. Daarnaast loopt Karl gedurende de gehele film in dezelfde kleren rond. Het geeft hem een tijdloos en onaantastbaar imago. Zijn zonderlinge outfit doet trouwens nog het meest denken aan de communistische ‘uniformen’ die in China werden gedragen.

Wereldvreemdheid
Ondanks de deprimerende toestand van Karl zit de film vol met humoristische dialogen en ontmoetingen. Door Karls wereldvreemdheid krijgt alles wat hij doet een absurde lading. Van het bestellen van een portie patat tot het repareren van de gemotoriseerde grasmaaimachine in de reparatiezaak waar hij een baantje krijgt.
Thornton kreeg dit voorjaar een Oscar voor beste scenario, maar in feite is zijn eigen acteerprestatie het meest indrukwekkend. Door het bijstellen van de stand van zijn kin, het vervormen van zijn stemgeluid en het aannemen van een totaal andere lichaamshouding onderging hij een metamorfose die de gehele film lang overtuigend is. Met veel gevoel voor timing neemt Thornton ook de tijd om bepaalde scènes tergend traag uit te spelen. Karl zelf is overigens niet de enige vertragende factor. Zijn oliedomme collega’s in de reparatiezaak nemen rustig de tijd voor het vertellen van flauwe moppen of zitten uitgebreid te staren naar schijnbaar defecte en onherstelbare grasmaaimachines.
Naast Thorntons alles overheersende inbreng is er een kleine komische scène met Jim Jarmusch als een stuntelende frietverkoper. Verder zien we Robert Duvall in een sterke en voor hem ongewone rol als de aftakelende vader die zijn achterlijke zoon niet meer wenst te kennen. Meer nog dan het verhaalgegeven zijn het de acteurs die je langer dan twee uur aan je stoel gekluisterd houden.

François Stienen