SISTER MY SISTER

Sister my sister, gebaseerd op een toneelstuk, is de debuutfilm van Nancy Meckler, die twintig jaar als theaterregisseur heeft gewerkt. Die achtergrond laat zijn sporen na in de film, een soort Kammerspiel met weinig personages in een beperkte ruimte. Maar met gevoel voor detail en sfeer is het toch vooral het oog van de camera dat toont hoe iets liefs en onschuldigs ontaardt in een bloederige smeerboel.

Christine werkt bij Madame Danzard en haar dochter in de huishouding. Het is een onberispelijk, welgesteld, respectabel maar vreugdeloos gezin. Ze zijn tevreden over hun keurige dienstmeisje, en dan vooral met het oog op de buren. Wanneer Madame ook Christine’s jongere zus Lea in betrekking neemt is ze er van overtuigd een gouden koppel in huis gehaald te hebben.
Christine is de oudste van de twee, streng en gedisciplineerd. Liefdeloos opgegroeid bij de nonnen heeft ze een enorme haat ontwikkeld voor haar moeder, die haar destijds heeft weggestuurd. Ze is doodsbenauwd om haar zus kwijt te raken. Lea heeft uit haar jeugd vooral de angst om gestraft te worden overgehouden en is panisch voor de strenge Madame Danzard. De liefde en tederheid die het de zussen altijd heeft ontbroken zoeken ze nu bij elkaar. Gaandeweg ontstaat er een gecompliceerde, hartstochtelijke verhouding. Daarmee verschijnen ook de eerste scheurtjes in het zo voortreffelijk georganiseerde huishouden van de familie Danzard.

Verstikkende omgeving
Het verhaal van Sister my sister brengt onmiddellijk die andere film in gedachten: Heavenly creatures van Peter Jackson. Twee jonge vrouwen, geobsedeerd door elkaar, vermoorden op ongemeen brute wijze de persoon die een bedreiging vormt voor de zorgvuldig opgebouwde, intieme wereld die ze voor zichzelf hebben geschapen. Beide films zijn gebaseerd op waargebeurde, beruchte moordzaken. Heavenly creatures speelt zich af in het Nieuw-Zeeland van de jaren vijftig, Sister my sister is gesitueerd in een Frans provincieplaatsje, begin jaren dertig. De buitensporige agressie heeft in beide films alles te maken met de verstikkende omgeving waaraan de hoofdpersonen proberen te ontsnappen.
Niettemin zijn deze twee films totaal verschillend van vorm en sfeer. Heavenly creatures heeft een lichte toon, is vrolijk van kleur en uitbundig van vorm. Jackson leeft zich uit in de verbeelding van de fantasiewereld van de twee vriendinnen. De buitenwereld is eigenlijk alleen benauwend voor deze naar vrijheid snakkende, opstandige tieners. Het is een originele en grappige film. Nancy Meckler wil met haar film vooral de verstikkende omgeving en de steeds verder toenemende spanning tussen de personages voelbaar maken. Ze wil laten zien hoe de zussen tot hun daad gekomen zijn, en daar heeft ze een passende vorm voor gevonden.
Sister my sister is een mooi gemaakte en gestileerde film, maar hij is ook enigszins voorspelbaar. Niet in het verhaalverloop, maar in de uiterlijke vorm, hoe effectief die verder ook is. Het huis is groot, statig en deprimerend. Donkere kleuren en kil grijsblauw overheersen. De klok tikt er met een wurgende regelmaat en de zussen doen zwijgend hun werk. Ze worden geobserveerd en beoordeeld, maar niemand spreekt ooit tegen ze. De claustrofobische sfeer wordt nog verhoogd doordat de film zich in toenemende mate binnenskamers afspeelt, met alleen de vier personages die het huis bewonen. Het bezoek van Christine en Lea aan hun moeder wordt niet gefilmd. De fotograaf die hen portretteert blijft buiten beeld, alleen zijn stem is te horen. Behalve in het oproepen van een sfeer, is Meckler er ook goed in geslaagd om daar door middel van details kleine, subtiele veranderingen in aan te brengen. Een lekkende kraan, een gerecht waar teveel zout in zit, een gebroken glas in de gootsteen. De onderdrukte passie en frustratie lijkt zich een uitweg te zoeken. Het zijn de voorboden van een niet meer af te wenden drama.
Madame Danzard merkt deze slordigheidjes uiteraard op, maar weet er geen betekenis aan te geven. Wat zich bij haar op de bovenverdieping afspeelt gaat haar voorstellingsvermogen ver te buiten. Het is letterlijk een volstrekt andere, haar vreemde wereld. Ze komt nooit boven. Die ene keer dat ze de trap op komt en het domein van de zusters dreigt te betreden, is meteen de laatste keer.

Beschadigde schepsels
Langzaam maar zeker komen we meer te weten over de jeugd van Christine en Lea, over hun trauma’s en obsessies. Dit gebeurt soms door middel van flashbacks, maar vaker via gesprekken, reacties, blikken en handelingen. De dosering van die informatie is belangrijk, omdat vanuit die achtergrond de moord verklaard moet worden. Een rationeel motief is er niet. Een te expliciete verklaring zou die uitbarsting van geweld ongeloofwaardig kunnen maken, terwijl een te vage aanduiding de moord te ongemotiveerd kan doen lijken. Dat is duidelijk niet de bedoeling, want Meckler heeft sympathie voor deze beschadigde schepsels en van de kijker wordt hetzelfde verlangd. Gelukkig gaat dat niet zo ver dat de verklaring het karakter van een excuus krijgt, maar het zit er wel gevaarlijk dicht tegen aan.
De rol van Madame Danzard wordt gespeeld door Julie Walters, die vooral bekend is als comedienne. Haar personage, en ook dat van dochter Isabelle, wordt door Meckler ingezet om het geheel wat lucht te geven, met zo nu en dan een komische noot. De bourgeois madame en haar verveelde dochter zijn op zichzelf fraaie personages, maar soms zitten ze tegen het karikaturale aan. Weliswaar doen ze daardoor op sommige momenten inderdaad afbreuk aan de onbehaaglijke spanning, maar eigenlijk is dat jammer. De relatie tussen moeder en dochter is evenmin vrij van frustraties, wat de aandacht af en toe doet verschuiven naar dit tweetal. Dat geeft al voldoende mogelijkheden om wat ruimte te scheppen in het verhaal. Bovendien had het enige nuance kunnen brengen in een film waarbij de sympathie wel wat eenzijdig bij de zusters ligt.

Petra van der Ree