Silver Linings Playbook

Silver Linings Playbook kijkt als een dwarsdoorsnede van het handboek psychiatrie, die afwijkend gedrag als niet al te vreemd neerzet. De acht Oscarnominaties voor het komische drama van David O. Russell zijn terecht.

Door Mariska Graveland

Na het succes van One Flew over the Cuckoo’s Nest volgden veel groteske psychiatrische gevallen zoals in 12 Monkeys en Shutter Island, maar ook duistere films als Clean, Shaven, Stir of Echoes, Bug en Spider, en drama’s als Shine en Girl, Interrupted. Silver Linings Playbook, naar het boek van Matthew Quick, voegt daar een variant aan toe die inlevend drama, dwarse romantiek en subtiele humor soepel combineert.
Bradley Cooper speelt Pat, een ongeremde man met een bipolaire stoornis die geobsedeerd is door het terugwinnen van zijn overspelige ex. Ondertussen is zijn vader (een aaibare Robert De Niro) vooral bezig met het dwangneurotisch neerleggen van zijn afstandsbedieningen en hoopt zijn moeder de spanningen in huis te sussen door nóg een schaal vol krabhapjes en pizza te serveren. Pats gedrag is vaak wel te begrijpen: het is eigenlijk wel logisch dat hij tegen het plafond vliegt als hij zijn trouwlied My Cherie Amour van Stevie Wonder hoort, dat hem doet terugdenken aan zijn dramatisch verlopen relatie. Hij heeft geen filter tijdens het praten en zegt alles wat er in hem opkomt, ook dingen die niemand wil horen.

Manipulatie
Silver Linings Playbook (de titel slaat op het laten doorbreken van de zon: silver lining) kijkt als een dwarsdoorsnede van het handboek psychiatrie waarin allerlei kleine en grote psychische stoornissen door elkaar heen lopen, zonder dat het als afwijkend wordt voorgeschoteld. We zijn allemaal maar mensen. Zo maakt bijna iedereen in de film gebruik van een ander om zijn eigen doel te bereiken, waarbij die manipulatie niet eens bewust hoeft te zijn. Pat bewijst ondertussen dat hij goed heeft geluisterd naar de therapeuten door te stellen dat hij "zijn negatieve gevoelens als brandstof wil gebruiken om de zon te laten doorbreken". Later verslapt zijn aandacht voor de adviezen van zijn psychiater, die erop aandringt dat hij nu toch echt een "een strategie nodig heeft". Zijn oren spitsen zich alleen als de psychiater hem een tip aan de hand doet hoe hij zijn ex kan terugwinnen. Pat neemt dus alleen adviezen aan die in zijn straatje passen. En wie doet dat eigenlijk niet? Het afwijkende gedrag in de film, en zelfs het geweld, is nooit onredelijk.
De film neemt een romantische wending als een tegendraadse buurtbewoonster op zijn pad komt, terwijl hij aan het joggen is in zijn eeuwige oversized joggingpak met vuilniszak erover, "om het zweten te bevorderen". Een uitstekende Jennifer Lawrence speelt deze Tiffany als een ietwat manipulatieve vrouw die net als Pat geen blad voor de mond neemt. Hoe de film afloopt kan eigenlijk al uit het begin worden opgemaakt, als Pat een tirade houdt tegen het happy end van het boek A Farewell to Arms. Er is al genoeg ellende in de wereld, waarom moet Hemingway’s verhaal zo tragisch eindigen?, vraagt hij zich midden in de nacht vertwijfeld af.
David O. Russell (The Fighter, Three Kings) kiest ondanks het dramatische gegeven voor een prettige toon, door grote en kleine emoties, en groot en klein menselijk falen af te wisselen met luchtige passages, zoals hij ook in The Fighter schakelde tussen de tedere vaderdochterrelatie en de harde werkelijkheid in de boksring. Dat er nu wel erg veel tegen elkaar geschreeuwd moet worden, is blijkbaar onvermijdelijk. Dat schijnt nu eenmaal op te luchten. Het filter is over de heg gegooid, maar de lucht zal nooit helemaal klaren.