SILENT WATERS

Hoe word je een fundamentalist? De Pakistaanse filmmaakster Sabiha Sumar laat een twijfelende jongen zekerheid vinden.

Als de twee ‘revolutionairen’ uit de garde van generaal Zia-ul-Haq in het Pakistaanse dorpje Charkhi aankomen, wordt er net een bruiloft gevierd. Ze zijn te gast bij de vader van de bruid. En terwijl buiten de mannen en de vrouwen, gescheiden door een wellustig rozerood sluiergordijn suggestief naar elkaar zingen over de liefde, bereiden zij in het sobere gastenverblijf een toespraak voor. Silent waters neemt ons mee terug naar 1979, naar de Pakistaanse deelstaat Punjab, kort na de machtsovername van Zia, die het land binnen enkele maanden wil islamiseren. Het is 1979, maar voor de moeder van hoofdpersoon Saleem, is het alweer bijna 1947, toen India en Pakistan na de afscheiding van het Britse rijk als twee landen verder gingen. Een land voor de hindoes en een land voor de moslims. Twee landen die sindsdien oorlog zijn blijven voeren en elkaar als nucleaire grootmachten zijn blijven bedreigen met hun gelijk. Het is 1979, maar in het licht van de huidige mondiale bewegingen richting moslimfundamentalisme, is Silent waters vooral een hoogst actuele film.

Brullen
Hoe word je een fundamentalist? De ontwikkeling die Saleem doormaakt van twijfelende, muzikale, verliefde jongeman tot intolerante, dogmatische, baardige, religieuze trekpop, is minder interessant dan de manier waarop de twee militairen de bevolking van Charkhi monddood maken. Bij hun eerste optreden in de moskee staan de plaatselijke mannen nog een beetje verbaasd te kijken naar die hysterische fanaten die brullen dat het bestaansrecht van Pakistan in de islam ligt. Maar al snel schreeuwen ze het allemaal mee. Grapjes over generaal Zia worden niet meer getolereerd. En binnen de kortste keren marcheren alle inwoners vijf maal daags naar de moskee.
Ook in de ogen van regisseuse Sumar zijn de parallellen tussen 1947, 1979 en het heden groot. Tot 1947 konden moslims en sikhs redelijk vredig naast elkaar leven, en soms zelfs een mengvorm van hun beide religies beleven. Op het moment dat generaal Zia de macht greep waren eindelijk de bloedige wonden van de religieuze slachtpartijen geheeld. En nu lijkt de islam weer alleen maar via strijd en repressie beleefd te kunnen worden. Via abstracte flashbacks, die dus ook net zo goed flash forwards kunnen zijn, in verbleekt, verblindend wit, wrijft de debuterende filmmaakster heden en verleden door elkaar. Uiteindelijk blijken de twee perioden uit de geschiedenis van Pakistan ook op plotniveau met elkaar verknoopt. Dat klopt dan weer net iets te mooi.
Ooit eens had Pakistan, net als India, een bloeiende filmindustrie. De in 1961 in Karachi geboren filmmaakster kon daar niet meer van profiteren. Na haar filmopleiding in New York en haar werk voor de Engelse zender Channel Four als documentairemaakster kon zij haar speelfilmdebuut alleen met buitenlands geld, amateur-acteurs en een grotendeels Duitse crew realiseren. Het maakt Silent waters net iets te professioneel afstandelijk om helemaal te overtuigen. Uiteindelijk blijven alleen zijn impulsieve flashbacks op het netvlies hangen.

Dana Linssen