SIGNS

De vierde film van M. Night Shyamalan (The sixth sense, Unbreakable) doet het zonder schokkend einde, maar wie ook van de kleine verrassingen wil genieten gaat eerst kijken en leest daarna pas deze recensie.

Ondanks dat twee bejaarde Britten enkele jaren geleden in de publiciteit kwamen met de mededeling dat zij verantwoordelijk waren voor de graancirkels die in het Engelse landschap waren gevonden, blijft het fenomeen aanleiding geven voor speculatie. De herkomst van graancirkels is een twistpunt tussen enerzijds sceptici die het verschijnsel afdoen als een menselijke grap en anderzijds nieuwetijdsdenkers die menen dat we te doen hebben met een noodkreet van Moeder Aarde of ufologen die er een buitenaardse boodschap in zien. Het is een verschil tussen zien en meer willen zien, tussen niet-geloven en geloven.
Over die tegenstelling gaat de nieuwe film van M. Night Shyamalan, waarin het gezin van boer Graham Hess (Mel Gibson) geconfronteerd wordt met graancirkels, vreemde lichten in de lucht en rare geluiden uit de babyfoon. Volgens ex-dominee Graham zijn er twee soorten mensen op de wereld: zij die geloven in toeval en zij die in voortekenen geloven. Als geestelijke behoorde Graham altijd tot die laatste groep, totdat hij zes maanden eerder bij een verkeersongeluk zijn vrouw verloor, en daarmee ook zijn geloof in God. "Er is niemand die over ons waakt", vertelt hij zijn jongere broer.

Schimmige gestalte
Het hart van Signs is Grahams geloofscrisis en de gevolgen daarvan voor zijn gezin. De graancirkels en wat zij aankondigen zijn slechts een middel om Grahams innerlijke worsteling tot een einde te brengen, zoals het bovennatuurlijke element in Unbreakable uiteindelijk een oplossing bood voor de midlife-crisis van Bruce Willis. Maar wist de van oorsprong Indiase regisseur in The sixth sense en Unbreakable het bovennatuurlijke volkomen overtuigend in te bedden in het alledaagse bestaan van zijn personages, in Signs willen het familiedrama en het sciencefictionverhaal maar niet in elkaar overvloeien. De terugkerende flashback naar het ongeluk doet geforceerd aan en de verstoorde relatie tussen Graham en zijn kinderen overtuigt niet. Daarvoor is Mel Gibsons spel net iets te ironisch en worden emotionele uitbarstingen te makkelijk afgewisseld met humor. Het lijkt erop of Shyamalan aldoor de toon van zijn film aan het zoeken is.
Storender is evenwel dat Shyamalan zijn filosofische boodschap er in een larmoyante ontknoping duimendik bovenop smeert, waar die bij zijn vorige films nog onder de oppervlakte bleef. Signs blijft dan ook ver achter bij Close encounters of the third kind (1977) waarin Steven Spielberg wel heel overtuigend de psychologische en religieuze gevolgen van buitenaards bezoek voor zijn hoofdpersonage schetste.
Signs grijpt echter vooral terug naar H.G. Wells ("Het lijkt wel War of the worlds", roept één van de personages halverwege de film) en George A. Romero’s Night of the living dead (1968). Als voortbrengsel van die sf- en horrortraditie brengt de film het er een stuk beter vanaf. Shyamalan bouwt de spanning behoedzaam op en laat de kijker lange tijd raden naar de ware aard van de bezoekers. Een schimmige gestalte op het dak van de schuur, een voetje dat wegschiet in de maïs, een hand die onder een deur vandaan komt, een schaduw in de beeldbuis. Het is allemaal veel effectiever dan het zoveelste cgi-monster. De souplesse waarmee Shyamalan de kijkers laat schrikken en de zelfverzekerdheid waarmee hij de clichés van het genre naar zijn hand zet, staan in schril contrast met de krampachtigheid waarmee hij zijn film van een religieuze dimensie voorziet.

Roel Haanen