SAMSARA (Pan Nalin)

In Samsara zwicht een boeddhistische monnik voor vrouwelijke schoonheid maar kiest hij uiteindelijk toch voor Nirvana. Regisseur Pan Nalin biedt "een emotionele trip met intellectuele verdieping".

Een weggespoeld basiskamp. Schietpartijen en avondklokken. Botbreuken na tuimelingen. Een generator die het ravijn indondert. Een crew die iedere draaidag weer op apegapen ligt vanwege zuurstofgebrek.
Regisseur Pan Nalin maakte het zichzelf niet gemakkelijk door zijn speelfilmdebuut op locatie in Ladakh in de Himalaya te filmen. "Maar ik had zeven jaar gewacht totdat ik Samsara kon maken, ik kon het niet zomaar opgeven", stelt de Indiër. "Het moest zo en niet anders. De natuur is een hoofdrolspeler in het verhaal. En al die zware apparatuur was ook noodzakelijk. Samsara moest in CinemaScope gemaakt worden. Ik had natuurlijk kunnen kiezen voor een Dogma-aanpak en met digitale videocamera’s naar boven kunnen klimmen. Maar ik wilde een olieverfschilderij maken, niet een aquarel."
In een ansichtkaart-landschap met laaghangende wolken en adembenemende bergtoppen heeft Nalin zijn vertelling over Tashi geplaatst. Deze jonge boeddhistische monnik zwicht voor een vrouw, verlaat het klooster maar ziet later toch in dat geestelijke verlichting boven seksueel genot gaat. De subtiele kleurverschuivingen in het decor lopen parallel met Tashi’s emotionele ontwikkeling. Nalin: "In het begin overheersen bruin-tinten en het blauw van de lucht, alleen het roze uit Tashi’s erotische droom wijkt af. Als hij naar het dorp van zijn geliefde verhuist, is het sappige groen van bomen en gras het belangrijkste. Zodra ze getrouwd zijn verandert groen in geel. En als hij haar uiteindelijk weer verlaat en terugkeert naar het klooster, verkleurt geel naar harmonieus bruin."
Die CinemaScope-toverbaltechniek staat volgens de regisseur symbool voor de eindeloze boeddhistische cyclus van leven en dood. "Ik wil de kijker een film met meerdere lagen voorschotelen. In eerste instantie is Samsara gewoon een verhaal als ieder ander verhaal. Voor wie iets dieper kijkt is er de kleurcodering. Op een derde niveau is er de cyclische manier van monteren en daar bovenop zit nog de spirituele boodschap. Het is een film als een gebedsmolen."

Epische kitsch
Nalin wil de kijker een "emotionele trip met een intellectuele verdieping" kado doen. "En dat soort films kan ik in India niet maken", verklaart de regisseur het feit dat zijn film te boek staat als Duitse productie. "In Bollywood gaat het om spektakel, helden en lekkere meezingliedjes. Daar pas ik dus niet."
Toch waren het de epische kitschfilms uit de nationale amusementsfabriek die bij de jonge Nalin de liefde voor film aanwakkerden. "Als negenjarig jongetje werkte ik voor een bioscoopeigenaar", vertelt hij. "Hij liet me gratis meekijken als ik tijdens de film de duiven verjoeg die door het kapotte dak naar binnen kwamen. Later heb ik via filmclubs op de kunstacademie en de Alliance Française buitenlandse klassiekers gezien. Dat heeft me gestimuleerd om met een oude Bolex-camera door India en Europa te trekken en alles te filmen wat los en vast zit."
De selfmade cineast maakte reclamefilms en documentaires voordat hij zich eind 1994 vastbeet in Samsara. Nu acht jaar later zijn speelfilmdebuut eindelijk in de bioscoop draait, kijkt hij gretig om zich heen voor volgende projecten. Het liefst zou Nalin een film maken buiten India. "Samsara is een film die inhoudelijk voldoet aan de verwachtingen die aan een Indiaas filmer worden gesteld. Maar als ik nu voorstel een film te maken die zich afspeelt op het Franse platteland dan wordt er enorm tegengesputterd. Maar waarom? Als Bertolucci een film maakt over India wordt dat toch ook okee gevonden?"

Edo Dijksterhuis