SALVADOR

In de nadagen van Franco’s dicatuur beroofden anarchisten de Spaanse banken. Salvador Puig Antich werd gearresteerd en stierf na een beschamend politiek proces.

Salvador Puig Antich is een martelaar. De laatste moord van generaal Franco als vergelding voor de moord op Carrero Blanco, de gedoodverfde opvolger van de dictator. Op barbaarse wijze, door een grote schroef in zijn nek te draaien, wreekt de generaal zich op iemand die nota bene gevangen zat ten tijde van de moord op Blanco.
Deze ongekend arrogante wreedheid zou een goede aanleiding zijn om het geloof in de mensheid op te geven en wellicht dat iemand dat in 1973 ook deed, maar naar aanleiding van salvador van Manuel Huerga is dit onmogelijk. Hoe weerzinwekkend deze geschiedenis ook is, salvador stemt onverschillig.
Antich is een jonge student die zich laat verleiden door anarchisten. De jongens wanen zich Robin Hood en zien hun bankovervallen als een avontuur, maar voor deze romantische gedachten is geen plaats meer wanneer er doden vallen. Het onvermijdelijke gebeurt: Antich wordt gepakt en belandt in de cel. Dit is ongeveer halverwege de film. Daarna stort de film in. Huerga is zijn spanningsboog volledig kwijt doordat hij grotendeels overbodige scènes buitensporig oprekt. Hij begint nog overdadiger te schmieren met violen en probeert krampachtig zijn toeschouwer iets te laten voelen en uiteindelijk lukt dat. In de vorm van weerzin.

Geruisloos
Huerga benadrukte afgelopen herfst tijdens het Filmfestival van Gent dat salvador een belangrijke rol speelt in de manier waarop Spanje met zijn verleden omgaat en daarmee naar het heden en de toekomst kijkt. Hij zei dat ‘het hoog tijd is dat mensen het fascistische regime zien zoals het werkelijk was. Vergeet niet dat er in Spanje nooit een revolutie plaats heeft gevonden. De fascisten zijn geruisloos overgegaan in de rechtse Partido Popular. Deze kameleons zijn de slinkse winnaars en dus hebben zij de geschiedenis geschreven.’
Evenals the wind that shakes the barley (Ken Loach) en indigènes (Rachid Bouchareb) was salvador verleden jaar in Cannes te zien. Alledrie de films doen een poging om de geschiedenis te herschrijven. De politieke en maatschappelijke relevantie hebben ze gemeen, maar the wind that shakes the barley en (in iets mindere mate) indigènes teren daar niet volledig op. salvador doet dit wel. Daar komt bij dat salvador de meeste voorkennis verondersteld; je moet weten wie Carrero Blanco is en wat er precies met de het toenmalige regime is gebeurd.
Volgens Huerga is het belangrijk dat de toeschouwer geen sympathie voelt voor Antich. ‘Salvador is alleen slachtoffer van de wreedheid van Franco, maar zit niet onschuldig in de gevangenis. Hij is een moordenaar. De advocaat die probeert de doodstraf te voorkomen, daar zou je sympathie voor kunnen hebben.’ Probleem is echter dat de advocaat die voor Antich strijdt, relatief weinig aandacht krijgt en daardoor aan de oppervlakte blijft.
Een mogelijke oorzaak van alle problemen komt aan het licht als Huerga terloops vermeldt dat de film oorspronkelijk een stuk langer was, maar dat hij rigoureus heeft moeten knippen. Wellicht was het anders een film geweest die we zijn brave gehoorzaamheid aan conventies hadden kunnen vergeven. Dan had misschien een evenwichtige en interessante epiek overheerst. Nu blijft zijn relevantie — politiek en maatschappelijk, niet esthetisch — grotendeels beperkt tot Spanje.

Asher Boersma