ROSENSTRASSE

Rosenstrasse, de elfde lange speelfilm van Margarethe von Trotta, is een Duits-Nederlandse coproductie die nogal wat inlevingsvermogen van de kijker vraagt.

De Rosenstrasse, een onbekende zijstraat in het centrum van Berlijn, zou een onbekende zijstraat zijn gebleven als er niet in de zomer van 1943 een groeiende groep vrouwen post vatte voor het joodse buurthuis. Naar nazibegrippen waren het ‘arische’ vrouwen van doorgaans goede komaf, wier joodse echtgenoten, een groep die tot dan toe gespaard was gebleven, daar waren opgesloten na een razzia. Aanleiding was Goebbels’ plan om de Führer een ‘reine’, van joden gespeende hoofdstad cadeau te doen voor zijn verjaardag. Het dagenlange, aanzwellende protest van de dwaze moeders van de Rozenstraat bracht het regime, dat toch al in moeilijkheden verkeerde vanwege verliezen op het slagveld, in een lastig parket.
De uit de Neue Deutsche Welle stammende regisseuse Margarethe von Trotta (1942) nam het waargebeurde verhaal als basis voor haar naar de straat vernoemde film. De zoektocht van de New-Yorkse jongedame Hannah Weinstein (Maria Schrader) naar de oorzaak van het verdriet van haar joodse moeder Ruth, gaf Von Trotta de gelegenheid haar vertrouwde thema’s, gevangenschap en vrouw-power, aan te boren.

Afstandelijk
De spanningen in het heden vormen het kader voor de geschiedenis van moeder Ruth, als klein meisje in de steek gelaten door haar arische vader en op zoek naar haar joodse moeder die ook in de Rosenstrasse is opgesloten. De volwassen Lena Fischer, wiens man in hetzelfde pand verblijft, neemt haar onder haar hoede. De rol van Lena in haar jonge jaren wordt gespeeld door Katja Riemann, die voor haar rol in Venetië de prijs voor beste actrice in de wacht sleepte.
Dankzij het feit dat het hier een internationale coproductie met Nederlandse inbreng betreft, kregen Fedja van Huêt, Thekla Reuten, Edwin de Vries, Carine Crutzen, Romijn Conen, Plien van Bennekom (de chagrijnigst kijkende helft van het duo Plien en Bianca) en Jan Decleir bijrollen in de film. Het taalprobleem werd opgelost door het Duits van de meeste Nederlanders na te synchroniseren; Engels gesproken teksten mochten wel blijven. Gek genoeg is er niets gedaan aan het Engels van de New-Yorkse hoofdpersoon Hannah, die door de Duitse Maria Schrader wordt vertolkt, maar geen moment geloofwaardig als Amerikaanse overkomt.
Rosenstrasse is een aaneenschakeling van studio- en locatie-opnamen, die de film een beklemmende sfeer meegeven, maar ook de mogelijkheid tot plaatsing van het verhaal wegnemen. Het lijkt daardoor meer op een meerdelig aan elkaar geplakt tv-drama dan een bioscoopfilm. Von Trotta rekent voor de kracht van het drama te veel op de achtergrondinformatie van de kijkers.
De dreigende dood wordt op respectvolle afstand gehouden. Ook krijg je weinig inzicht in de hechte band tussen de mannen en vrouwen in de Rosenstrasse, waardoor de film wel erg afstandelijk wordt. Het publiek moet continu zelf bedenken waar de getoonde emoties vandaan komen. Dat is te veel gevraagd voor een speelfilm van ruim twee uur. In de epiloog verdwijnen alle spanningen tussen moeder en dochter als sneeuw voor de zon, zodat het gewicht van het dramatisch gegeven — in hoeverre blijven mensen elkaar trouw? — ten slotte nog verder wordt ondermijnd.

Karin Wolfs