Room

Ze zitten opgesloten zonder het te weten, de kinderen in het sinistere, mooi gefilmde Évolution en het aangrijpende Room, waarin een jongetje nooit buiten de vier muren van een schuur is geweest. Hier wil hij zijn, want dit is wat hij kent.

Door Mariska Graveland

Voor de vijfjarige Jack is de schuur de enige wereld die hij kent. Hier woont hij met zijn moeder. Buiten is hij nog nooit geweest. In het uiterst beklemmende drama Room (vier Oscarnominaties) wordt langzaam onthuld waarom hij nog nooit een stap buiten de vier muren van het groezelige tuinhuisje heeft gezet. Om de tijd door te komen, behelpen moeder en zoon zich met de paar dingen die ze tot hun beschikking hebben. Van wc-rollen maakt Jack mooie bouwwerken. Hij heeft een hechte band met alle bijeengescharrelde objecten in de kamer, die hij regelmatig begroet. Eigenlijk leeft Jack in volmaakte symbiose met zijn moeder en de omgeving. Zich niet bewust van de verschrikkelijke toedracht die hen hier heeft gebracht. Eenmaal in de buitenwereld verlangt hij terug naar de benauwde maar vertrouwde ruimte, waar alles overzichtelijk was.
Met de moeder kun je alleen maar intens meeleven: haar geduldige, inventieve pogingen om haar zoontje ondanks alle beperkingen een zo normaal mogelijk leven te geven snijden in de ziel. Maar de fantasieverhalen en het decor dat ze noodgedwongen voor hem heeft opgetrokken, staan op instorten. Hoewel Room geen horrorfilm is, maar een realistisch drama, roept het kijken ernaar dezelfde doodsangsten op. Wat een veilige ruimte leek voor het jongetje, blijkt totaal vijandig. En toch wil hij hier zijn, want dit is wat hij kent.
Wat een begrensde ruimte met mensen doet, zagen we al eerder. Bij de eenzame astronaut in de sciencefictionfilm Moon. Bij de vrouw die in de Alpen letterlijk op een onzichtbare wand stuit in Die Wand. Bij de Japanner die zit opgesloten in een witte, lege kamer in de absurde wereld van Symbol en bij de man in The Truman Show die zijn hele leven zonder het te weten in een reality tv-decor leeft. Iedereen heeft ruimte nodig om zich terug te trekken, a room of one’s own, fysiek of mentaal, maar in deze films kunnen ze die eigen ruimte niet vrijwillig verlaten. De bevrijding pakt voor de personages ook niet altijd goed uit, omdat ze vanaf dat moment met alle onzekerheden in de wereld moeten omgaan.

Decadentie
Ook in een paar nieuwe films die de komende maand uitkomen stuiten de personages op de grenzen van hun wereld: in de sf-actiefilm The Divergent Series: Allegiant klimt een groepje voor het eerst over de muur rondom Chicago en verlaten ze de enige stad die ze ooit hebben gekend. En de buitenissige zwarte komedie High-Rise speelt zich helemaal af in een futuristisch appartementencomplex à la Cronenbergs Shivers waar de bewoners elkaar in een wurggreep houden — ontsnapping lijkt niet mogelijk.
En dan is er nog het sinistere, bijzonder mooi gefilmde Évolution dat zich afspeelt in een mysterieus kustplaatsje waarvan de enige bewoners moeders en hun zoontjes zijn. Lucile Hadzihalilovic filmde Évolution als de schemering: in het blauwe, unheimische halfduister spelen zich de meest vreemde zaken af, die lang aan ons zicht zijn onttrokken. Als de jonge Nicholas op een dag een lijk vindt in zee begint hij vraagtekens te zetten bij zijn geordende leven in dit vulkanische oord. Waarom ziet iedereen er bijna hetzelfde uit? En wat spoken de moeders ’s nachts uit? De moeders hebben de jongens alleen verteld dat ze ziek zijn en af en toe naar het ziekenhuis moeten, waar ze om mysterieuze redenen worden behandeld. De beklemmende intrige geeft zich langzaam bloot. Het overweldigende gebrul van de altijd onrustige oceaan vormt het onheilspellend decor, de grens van hun wereld.

Diepzeevissen
In Room en Évolution stellen de jongetjes lange tijd geen vragen bij hun geïsoleerde leven met hun moeder, omdat ze geen vergelijkingsmateriaal hebben. Je kunt een jong kind alles wijsmaken, wat je misschien als de kritische dimensie van deze films kunt zien: als mensen niet weten wat vrijheid is, zullen ze geen vragen stellen. Ze zijn als diepzeevissen die alleen de duisternis kennen — dat er zoiets als licht bestaat weten ze niet. Jacks ogen openen zich als hij in Room voor het eerst buiten de schuur komt. Alles is nieuw. Zo komt hij op een mooie zelfverzonnen theorie die verklaart waarom we altijd zo’n haast hebben: hem valt op dat er "zo veel plaatsen op de wereld zijn. Er is daardoor minder tijd over omdat de tijd extra dun moet worden uitgesmeerd over veel meer plaatsen, als boter. Dus iedereen roept: ‘Schiet op! Laten we gaan!’"
Hij is niet de enige die de voorkeur geeft aan de rustige omgeving tussen vier muren. De geïsoleerde vrouw in Die Wand ervaart na een tijdje een groot gevoel van kalmte, alsof een grote hand de klok heeft gestopt. Tijdens de tweede zomer alleen voelt ze haar nieuwe zelf "opgenomen worden in een groter geheel". Juist door afgesneden te zijn wordt ze ergens onderdeel van. Zonder afleiding, teruggeworpen op zichzelf, maakt ze contact met de wereld. Ook Jack kan in Room heel goed in zijn eentje een band smeden met zijn omgeving. Die gefantaseerde wereld kan wel eens echter voelen en dierbaarder zijn dan de ontluisterende werkelijkheid.

Filmkrant.Live verzorgt in maart een introductie bij Room
Filmschuur | Haarlem
5 maart 16.15 uur
Sasja Koetsier