RIPLEY’S GAME

De nieuwe Patricia Highsmith-verfilming Ripley’s game is vooral amusant vanwege John Malkovich als hooghartige en fijnbesnaarde dandy. Gewetenloos maar met een ontwikkeld smaakgevoel laat hij een bevriende lijstenmaker uit wraak kennismaken met het kwaad.

Alain Delon, Dennis Hopper en Matt Damon hadden al eerder Tom Ripley gespeeld, de hoofdpersoon uit de vijfdelige romanserie van Patricia Highsmith. Nu waagt John Malkovich zich op zijn beurt aan deze vertolking in Ripley’s game, naar de gelijknamige thriller die eerder door Wim Wenders onder de titel Der Amerikanische Freund verfilmd is. En het kon haast niet anders: John Malkovich maakt van de Amerikaanse misdadiger een hautaine dandy, voor wie stijl, perfectionisme en elegantie een dagtaak geworden zijn. Malkovich speelt een perfecte rol als de schatrijke kunsthandelaar die in een prachtig kasteel eindeloos kan genieten van de geur van een truffel, of veel geld steekt in de restauratie van een klavecimbel van zijn vrouw.
Zeer beledigd is hij dan ook als hij hoort dat een bevriende lijstenmaker hem achter zijn rug beschrijft als een snob, iemand met te veel geld en geen smaak. Uit wraak zorgt Ripley ervoor dat deze leukemie-patiënt Jonathan Trevanny benaderd wordt om een moord te plegen. Op een genadeloze manier wil hij hem iets laten proeven van het kwaad in de mens, waar hij tot dan toe verre van gebleven is.

Cowboyhoed
Na de eerste moord wordt Jonathan vervolgens gedwongen om een tweede misdaad te plegen, en uiteindelijk wordt hij slachtoffer van wraakacties van de Russische maffia. Dan besluit Ripley echter om Trevanny in bescherming te nemen. Als een perfectionist wil hij de touwtjes in handen houden: híj heeft besloten om een spelletje te spelen en hij wil ook het moment bepalen dat Trevanny genoeg geproefd heeft van de misdaad. Wenders’ eerdere verfilming van Ripley’s game was een destijds opzienbarende combinatie van een gangsterfilm, existentialistisch drama en western (vanwege de cowboyhoed van Dennis Hopper) en speelde zich af tegen het decor van grauw Hamburg. De Italiaanse regisseur Liliana Cavani maakte van Ripley’s game daarentegen een elegante en amusante misdaadthriller met minder kunstzinnige pretenties. En met mooiere plaatjes, want ditmaal speelt het verhaal zich af in schilderachtig Noord-Italië. Net als The talented mr. Ripley ademt de film hierdoor een aanstekelijke sfeer van luxe en decadentie.
Cavani heeft vooral faam verworven met The nightporter (1974). Dirk Bogarde en Charlotte Rampling speelden hierin een nazi-officier en een joodse gevangene, die er in het concentratiekamp een sadomasochistische relatie op na hielden. Dat was een schokkende en omstreden film, die een perverse draai gaf aan het slachtofferschap van concentratiekampgevangenen. Ripley’s game is hierbij vergeleken een vrij onschuldige publieksfilm. Toch broeit er ook onder het oppervlak van Ripley’s game een subversieve spanning tussen de personages. Als een soort Mephisto wijdt Ripley Trevanny in de misdaad in, en hij heeft het lot van zijn slachtoffer in handen.
Prachtig meewarig kan Ripley het bangige gestuntel van Trevanny aanschouwen en hoewel hij hem te hulp schiet, geeft hij uiteindelijk niets om diens leven. Want na een noodlottige shoot-out spoedt Ripley zich naar de concertzaal om een optreden van zijn vrouw mee te maken. Het tekent Ripley ten voeten uit. Hij is volstrekt gewetenloos; het genieten van kunst is van het hoogste belang.

Pieter Bots