RIDE WITH THE DEVIL

Waar blijft het licht?

  • Datum 11-01-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films RIDE WITH THE DEVIL
  • Regie
    Ang Lee
    Te zien vanaf
    01-01-1999
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Door de duivel op de staart getrapt

Ang Lee kon goed uit de voeten met Jane Austen (Sense and sensibility) en het Amerika van de jaren zeventig (The ice storm). De Taiwanese regisseur overspeelt zijn hand echter met Ride with the devil, een ambitieus historisch drama gesitueerd in de woelige tijd van de Amerikaanse burgeroorlog, dat de belofte die uit de titel spreekt niet waarmaakt.

Buitenstaanders nemen soms in een oogopslag waar wat mensen die ergens nauw bij betrokken zijn over het hoofd zien omdat ze er te dicht bovenop zitten. Lee zag de essentie van Jane Austen, zonder dat hij daarvoor de modernistische ingrepen die Patricia Rozema’s versie van Mansfield Park ontsieren nodig had. Zijn fameuze oog voor detail bewees hem ook goede diensten in The ice storm, waarin hij niet alleen de seksuele zeden maar ook de woninginrichting van een Amerikaans gezin onder het vergrootglas legde en vlijmscherpe beelden schoot die nog altijd op mijn netvlies gegrift staan. Daarbij vergeleken, en we overdrijven hier met opzet, is Ride with the devil maar een wazig geheel. Het grote canvas waar Lee dit keer voor koos, besmeurt hij met grove penseelstreken en zijn oude adagium dat het grote geheel in het kleinste detail waarneembaar moet zijn, lijkt vergeten.
Toegegeven, de acteurs zien eruit zoals mensen die in 1862 in de grensstreek tussen Kansas en Missouri woonden eruit zullen hebben gezien. En het gebied waar de pro-Noordelijke Jayhawkers en de het Zuiden dienende Bushwhackers elkaar bevochten — en waar de film ook grotendeels werd opgenomen — schijnt in de afgelopen 140 jaar niet noemenswaardig te zijn veranderd. Maar dat het met het realiteitsgehalte van de film wel goed zit, betekent niet dat Lee het verhaal ook werkelijk tot leven heeft gebracht. Dat ligt niet alleen aan het voorspelbare ritme van de film, waarbij actiescènes te voet en te paard consequent worden gevolgd door lang uitgesponnen praatsessies, maar vooral aan de halfslachtige manier waarop hij deze scènes uitwerkt.
De gevechten tussen de strijdende partijen zijn bijvoorbeeld niet indringend genoeg gefilmd — wat dat betreft hebben niet alleen Steven Spielberg in Saving private Ryan, maar ook Oliver Stone met zijn football scrimmages in Any given Sunday en zelfs Ridley Scott met zijn gladiatorengevechten in Gladiator een nieuwe standaard gezet als het gaat om het in beeld brengen van actiescènes van vlees en bloed. Zelfs de slachting die de Bushwhackers in 1863 onder de burgerbevolking van het plaatsje Lawrence aanrichtten, wordt niet zo aangrijpend in beeld gebracht dat je het idee krijgt dat de duivel uit de titel op aarde is neergedaald. Anderzijds spelen de serieuze gesprekken tussen de diverse personages over de gebeurtenissen van de dag zich voornamelijk in het (half)donker af, waardoor een onevenredig grote nadruk op het gesproken woord komt te liggen en het verlangen naar een spoedige terugkeer van het licht steeds sterker wordt.

Vervloeken
Jammer, want in psychologisch opzicht is Ride with the devil wel degelijk een intrigerende film. Het op de roman ‘Woe, to live on’ van Daniel Woodrell gebaseerde scenario van James Schamus spitst zich toe op een aantal personages die om verschillende redenen dienst doen in het zuidelijke guerrillaleger. Hierbij loopt het thema van loyaliteit in een omgeving die aan radicale veranderingen onderhevig is als een rode draad door de film. Wat aan het begin nog aannemelijk wordt gemaakt (en ook op historische feiten berust) is aan het eind ondenkbaar geworden. Zo bepalen de omstandigheden aanvankelijk dat een jongen van Duitse afkomst en een bevrijde slaaf op basis van trouw en vriendschap aan de zijde strijden van mensen die eigenlijk hun vijanden zijn. Pas als de situatie om hen heen is gewijzigd, verandert ook hun eigen perspectief.
Als hoofdpersoon Jakob ‘Dutchy’ Roedel (Tobey Maguire) na de dood van zijn beste vriend eindelijk inziet dat zijn zuidelijke kompanen hem net zo hard vervloeken als de Noordelijken, verliest hij ook zijn eigen, ingebakken racisme ten opzichte van de zwarte Daniel Holt (Jeffrey Wright). Terwijl deze vrijgemaakte slaaf pas na de dood van zijn voormalige eigenaar hardop durft te zeggen dat het niet zoveel uitmaakte of hij nou zijn vriend was of zijn slaaf. Omgekeerd trouwt een jonge weduwe, die in verwachting is van een nieuwe geliefde, uiteindelijk met diens beste vriend, omdat de omstandigheden haar geen andere keus laten. "Hij was een goede man, maar geen blijvertje", zegt ze over haar dode soldaat en legt haar geluk in handen van een negentienjarige jongen, die nog maagd is maar wel vijftien man heeft gedood.

Folkzangeres
Het is doodzonde dat een film die weigert om voor gemakkelijke oplossingen te kiezen en liever een grijs-grijs dan een zwart-wit beeld van zijn personages geeft, toch niet beklijft. Dat komt ook door de casting. Lee had de pech dat de door hem uitverkoren Matt Damon op het laatste moment voor The talented Mr. Ripley koos. Hoewel Tobey Maguire een sympathieke acteur is en Skeet Ulrich niet misstaat als echte southerner, mist dit duo het charisma om een dergelijk gecompliceerd verhaal, waarvan de must-see factor bovendien gering is, net dat beetje extra cachet mee te geven.
Ironisch genoeg is het folkzangeres Jewel die in haar filmdebuut de beste indruk achterlaat, door de grote innerlijke waardigheid die haar pragmatische oorlogsweduwe uitstraalt. De vraag blijft of Lee haar uitkoos vanwege haar talent of omdat hij tegemoet kwam aan de filmmaatschappij, die hoopte dat de zangeres haar fans naar de bioscoop zou lokken. Het is de mode — zie bijvoorbeeld ook de optredens van zangeressen als k.d. lang in Eye of the beholder, Sheryl Crow in Minus man en Erykah Badu in The cider house rules — maar die vermoedelijke opzet mislukte jammerlijk, aangezien Lee’s duurste film (Ride with the devil kostte ongeveer 35 miljoen dollar) tot nu toe ook zijn grootste flop is gebleken.

Oene Kummer