REINDEER GAMES

Regisseur John Frankenheimer heeft zowel briljante paranoiafilms (The Manchurian candidate) als groteske mislukkingen (The island of Dr. Moreau) op zijn naam staan. Reindeer games is geen van beide.

Na een lange reeks commerciële flops was John Frankenheimer in 1994 genoodzaakt een stap terug te doen. De enige aanbiedingen kwamen uit de televisiewereld, waar hij in de jaren vijftig zijn sporen had verdiend. Dat lijkt alsof je een chef-kok vraagt de aardappelen te schillen. Maar met Against the wall, een intense tv-film over de opstand in de New-Yorkse gevangenis Attica in 1971, bewees Frankenheimer nog lang niet te zijn uitgerangeerd. Er volgden nog drie tv-producties (The burning season, Andersonville en George Wallace), waarmee Frankenheimer prijzen in de wacht sleepte, en voldoende krediet opbouwde voor een rentree in Hollywood met zijn actiefilm Ronin.
Met zijn ouderwetse vakmanschap lijkt de 70-jarige filmmaker tegenwoordig een relikwie van het antieke Hollywood waarin de regisseur vooral als een ‘gun for hire’ gold. Maar die kwalificatie doet de man geen recht. Zijn oeuvre staat immers stijf van terugkerende thema’s, waarvan paranoia en identiteitsverlies misschien wel de belangrijkste zijn.
De drie films waarmee hij in de jaren zestig de Amerikaanse nationale identiteitscrisis wist te vangen, behoren tot mijn favoriete films uit dat tijdperk: Seven days in May, Seconds en de profetische paranoiathriller The Manchurian candidate.

Bijdehandje
Deze drie films profiteerden van Frankenheimers onorthodoxe cameravoering die het gevoel van desoriëntatie benadrukte. Ook in zijn nieuwste film Reindeer games gaat Frankenheimer te keer met scheve beelden en broeierige close-ups, maar anno 2000 komen ze over als een belegen foefje. Dat komt vooral omdat de gevoelens van beklemming en onzekerheid die Frankenheimer met deze beelden wil accentueren, in het scenario van Ehren Kruger (Arlington Road, Scream 3) al onecht en vals zijn. Kruger is namelijk geen verhalenverteller, maar een bijdehandje dat de kijker vooral te slim af wil zijn. Hij is zo kwistig met plotwendingen dat het je na een uur geen moer meer interesseert hoe de vork nou werkelijk in de steel zit.
Spil van de vermoeiende kronkelplot is Rudy (Ben Affleck), die daags voor kerst uit de gevangenis wordt ontslagen. Om in de gunst te komen van de oogverblindende Ashley (Charlize Theron), geeft hij zich uit voor Nick, haar penvriend uit de gevangenis. Ashley’s broer Gabriel (Gary Sinise), de leider van een criminele bende, gelooft echter ook in de persoonsverwisseling en dwingt Rudy mee te werken aan een overval op een casino. Vanaf dat moment geeft Kruger elke vijf minuten een nieuw antwoord op de vraag wie nou wie bedriegt. En even zo vaak toont Frankenheimer de bezwete tronie van Affleck in close-up, opdat zijn wanhoop de onze wordt.
Reindeer games is niet Frankenheimers eerste mislukking. Zie bijvoorbeeld de bizarre gangstersatire 99 and 44/100% dead (1974) of de groteske monsterfilms Prophecy (1979) en The island of Dr. Moreau (1996). Maar waar het falen in die gevallen curieuze films opleverde, gemaakt door een regisseur die zich heeft vertild of is doorgeslagen, is Reindeer games vooral een ongeïnspireerde, op de automatische piloot gedraaide B-thriller. Het zou jammer zijn als Frankenheimer in de laatste jaren van zijn carrière alsnog een ‘gun for hire’ werd.

Roel Haanen