Regilaul

Na Tibet en de Sahara zoekt Ulrike Koch het dichter bij huis. De hypnotiserende betovering van de muziektraditie Regilaul is populair in het moderne Estland.

Soms klinkt de zangvorm Regilaul met zijn eindeloze deining van ritmische regels als een stoer werkmanslied, maar het kan ook een ballade zijn, een geheimzinnige bezwering of een volksliedje dat je voor je kinderen zingt. Het kan gaan over het dagelijks leven, over liefdesescapades of over de wraak van de geesten. Sommige van die liederen konden je vroeger, heel praktisch, de weg wijzen door de moerassen langs de Finse Golf.
De Zwitserse documentairemaker Ulrike Koch kennen we vooral van Die Salzmänner von Tibet (1997), de filmhuishit die in 2004 gevolgd werd door het in de Sahara gesitueerde Ässhäk. Deze keer vond de in traditionele culturen en hun relatie met de natuur geïnteresseerde Koch zo’n oude, maar nog springlevende erfenis in het moderne Estland. De Regilaul heeft zijn wortels in de tijd waarin levenswijsheden en griezelverhalen mondeling werden overgeleverd. Soms is de betekenis van die oude teksten zelfs niet meer precies te achterhalen, zoals enkele huidige beoefenaren uitleggen. Het maakt de magie er niet minder om.
Die magie (en het zangplezier) komt hier overigens het best tot zijn recht in de opnamen van de Regilaul zelf — variërend van informele samenzang aan het meer tot een schitterend georkestreerde moderne podiumuitvoering. Alles verbonden door ontmoetingen met zangers, musici en andere liefhebbers die uitleg geven en getuigen van hun persoonlijke fascinatie.
Sympathiek genoeg, al is het daarmee niet de meest spannende vorm die Koch voor deze impressie van een cultuurfenomeen heeft gekozen. Een meer verhalende, dramatisch werkende lijn zoals in de eerder genoemde documentaires ontbreekt deze keer. Ook het feit dat de Regilaul in de jaren tachtig en negentig een rol speelde bij het verzet tegen de Russen komt jammer genoeg slechts mondjesmaat ter sprake. En wat doet die rockgroep daar heel even in beeld? Soms is Regilaul gewoon te fragmentarisch.
Wel treffen we veel Esten die het drukke leven van de grote stad hebben ingeruild voor een huisje op het platteland. Iemand meent zelfs dat er van de Regilaul een helende werking uitgaat. Die hang naar harmonie met de natuur wordt door Koch ruimhartig ondersteund met beelden van bossen, velden en vogels, wat fraai en passend is, maar ook nogal voor de hand liggend. Al zijn die intrigerend ingelaste webcamopnamen van nestelende arenden wel een mooi visueel equivalent van de Regilaul-poëzie.

Leo Bankersen