Refugiado

Door de actualiteit kan de titel voor verwarring zorgen. In de mooi geacteerde Argentijnse film Refugiado vluchten Matías en zijn moeder niet voor oorlog, maar voor huiselijk geweld.

Matías (Sebastián Molinaro) is een zevenjarig jochie met mooie, donkere krullen en bolle wangen. In de opening van Refugiado zien we hem in zijn superheldenkostuum uit een tunnel komen. Later in de film is er nog een verwijzing naar ‘Supermatí’. Natuurlijk: wás Matías maar groot en sterk, en in staat zijn om moeder te beschermen.
Regisseur Diego Lerman (Tan de repente, Mientras tanto) vertelt het verhaal in het begin gefragmenteerd en een tikje raadselachtig. Matías is op een kinderfeest, maar zijn moeder (Julieta Diaz) komt hem na afloop niet ophalen. Wanneer bezorgde volwassenen hem naar zijn huis rijden, vinden ze haar op de grond, bloedend tussen de spiegelscherven. Een ongeluk? Een beroving? Een zelfmoordpoging? We tasten, net als de kleine Matías, naar de waarheid. Langzaam maar zeker wordt het duidelijker. Moeder is opnieuw zwanger en Matías’ vader is jaloers en heeft hele losse handjes.
Diezelfde regenachtige avond brengt de politie Matías en zijn moeder naar een vrouwenopvanghuis. Dat is de eerste van vele nachtelijke ritten, naar het eerste van vele tijdelijke schuiladressen. De vader, die nooit zichtbaar in beeld komt, weet ze telkens weer op te sporen. Eenmaal, bijna zo spannend als in een thriller of horrorfilm, loopt hij ze pal voorbij. Matías’ moeder staat tegen een muur gedrukt en houdt angstig een hand voor de mond van haar kind.
Diaz speelt de moeder goed; afwisselend angstig, vastbesloten ditmaal écht met haar man te breken en liefdevol voor haar zoontje. Molinaro’s Matías balanceert mooi tussen té jong om alles te kunnen begrijpen en net oud genoeg om te weten dat ze wel echt weg moeten.
Lerman kiest het perspectief van het jongetje. Dat levert weliswaar een mooi, beslissend moment op in de laatste minuten van de film, maar heeft als nadeel dat de kijker anderhalf uur aan een personage vastzit dat nauwelijks invloed heeft op de gebeurtenissen. Refugiado ’trekt’ daardoor een beetje. Matías moet maar afwachten op wat er komen gaat. De kijker moet maar bedenken hoe het zwijgzame jochie zich daarbij voelt.
Lerman en zijn cameraman proberen dat vooral visueel over te brengen, met een wereld van eenzame lichtschitteringen tijdens nachtelijke autoritten, troosteloze silhouetten bij tegenlicht en heel veel weerspiegelingen en tralies. Een enkele keer wordt het visueel wat ál te melodramatisch. Wanneer Matías en een speelmaatje in de eerste shelter op een draaimolen hebben gespeeld en een moeder ze binnenroept omdat het weer omslaat, laat Lerman de verlaten draaimolen veelbetekenend helemaal uitdraaien in de druilerige regen.
De scènes met Julieta Díaz werken beter, domweg omdat actrice en regisseur kunnen vertrouwen op de zeggingskracht van handelingen. Het zijn vooral haar verstandige en soms heel onverstandige daden die ons vertellen hoe groot de angst is en hoe moeilijk het de moeder valt afstand te nemen van deze destructieve relatie. Ze durft de gang naar de rechtbank niet door te zetten. Een bos bloemen, plotseling gearriveerd op de plek waar ze zich veilig waande, doet haar onmiddellijk weer de koffers pakken. En dan die telefoon, die voortdurend piepende telefoon. Opnemen, hem nog een kans geven of…? Refugiado maakt in elk geval de terreur heel voelbaar.

Barend de Voogd