Reality

Na de verpletterende anti-maffiafilm Gomorra had de Italiaanse regisseur Matteo Garrone behoefte aan iets anders. Maar om de satire Reality valt niet alleen maar te lachen.

Luciano (een mooi filmdebuut van theateracteur Aniello Arena) baat, samen met zijn goede vriend Michele, een viskraam uit in Napels. Om voor zijn vrouw Maria en hun drie kinderen te kunnen zorgen, runt hij daarnaast een kleine zwendelarij met bizarre keukenmachines. Hij is een geliefde volksfiguur. Een gangmaker, altijd praatjes, altijd een lach. De hele buurt vindt het daarom absoluut vanzelfsprekend dat hun Luciano mee zal doen in het volgende seizoen van Grande Fratello, de Italiaanse versie van Big Brother.
Het begint onschuldig genoeg. Om zijn dochters te plezieren doet Luciano mee aan een open auditie in een winkelcentrum. Maar wanneer hij wordt uitgenodigd voor een tweede auditieronde in Rome, slaat het virus toe. Luciano zet, in afwachting van dat ene telefoontje dat hem vertelt dat hij geselecteerd is, alles op het spel om deel uit te mogen maken van die wereld van rijkdom en succes. Is immers het motto van de show niet ‘Never give up!’? De doctor heeft er een prachtige diagnose voor. Luciano lijdt aan ‘Uno shock da Grande Fratello’.
Garrone opent zijn satire in stijl: met een gouden koets en Napolitanen in livrei op een belachelijk uitbundige huwelijksplechtigheid. Federico Fellini had het mooi gevonden. Gangmaker Luciano is daar, verkleed als vrouw met blauwe pruik. Enzo is er ook, de populaire Italiaanse versie van Ruud ‘Laat je niet gek maken’ Benard. Hij werkt bij het stadhuis twee of drie huwelijksfeesten af, feliciteert iedere bruidegom met de mooiste bruid ter wereld, gaat snel nog met een paar mensen op de foto en stapt dan weer in zijn helikopter. Garrone maakt meteen zijn punt: het is een schijnwereld.
Maar het is er wel één met een enorme aantrekkingskracht. Ook alle buurtgenoten, vrienden, ooms, tantes en kinderen dromen van Luciano’s ontsnapping aan de armoede. Garrone wacht lang voor hij ons het Big Brother-huis binnen laat, maar de Napolitaanse onderklasse leren we meteen van dichtbij kennen, opgewonden discussiërend in een piepkleine keuken of loom zonnend rond een zwembad op een hete dag. Er valt veel te lachen, maar Garrone bedrijft geen komedie ten koste van de Napolitanen. Daarvoor schetst hij het milieu met te veel liefde, zijn de dromen die zij koesteren maar al te begrijpelijk en is de ontluistering die Reality uiteindelijk brengt veel te schrijnend.
Onder alle grappen is nog steeds de woede voelbaar van de regisseur van Gomorra, maar Garrone gaat geraffineerd te werk. In de media vergeleek hij Luciano met Pinocchio. Het personage heeft inderdaad wel iets van de naïeve houten knul die zich in de luren liet leggen door het poppentheater van Stromboli. Belangrijker is dat Pinocchio Garrone er kennelijk toe inspireerde niet de valse beloften te bestrijden, maar steeds te benadrukken hoe betoverd Luciano is door het tv-programma. Dat levert een onvergetelijke slotscène op en een knappe satire met een subtiel gevoel voor humor en inleving als wapens.

Barend de Voogd