PRÊT-À-PORTER

Met The player en Short cuts scoorde veteraan Robert Altman twee hits op een rij. Zijn lange carrière omvat meer dalen dan pieken, maar dankzij het dubbele succes werd Altman bijgezet in het pantheon der Grote Amerikaanse Regisseurs. Prêt-à-porter, een klucht over de Parijse modewereld, maakte echter een abrupt einde aan de liefde van de Amerikaanse filmpers en bioscoopbezoeker voor de regisseur: de film werd gekraakt en flopte genadeloos.

Na de negatieve reacties op zijn nieuwe film verklaarde Robert Altman dat twee hits in successie altijd gevolgd worden door een publieke afstraffing. Na een dertigjarige loopbaan in Hollywood en omstreken is die uitspraak misschien wel begrijpelijk, erg overtuigend is hij niet. De regisseur had zich beter kunnen beroepen op het feit dat zijn film misschien te Europees is voor zijn landgenoten. Het begon al met de titel: distributeur Miramax, die met Prêt-à-porter haar eerste eigen produktie afleverde, zag zich gedwongen de titel te elfder ure te veranderen in Ready to wear, want van Frans hebben Amerikanen nu eenmaal geen kaas gegeten. De nieuwe titel kan echter niet verhullen dat de chroniqueur van het Amerikaanse leven zijn camera’s ditmaal op een uitgesproken Europees onderwerp richt. Om dat euvel te ondervangen voert de regisseur enkele Amerikanen op, die zich in het circus van de Parijse modewereld storten.
De film wordt letterlijk aan elkaar gepraat door een prima improviserende Kim Basinger, die met een zwaar Texaans accent de tv-reporter Kitty Potter neerzet. In korte interviews introduceert ze bijna alle personages en dat is hard nodig, want het zijn er maar liefst 31. Ze komen allemaal naar Parijs om de presentatie van de nieuwe collecties van de grote couturiers bij te wonen.

Sandwich
Een centrale rol in de filmische lappendeken is die van Marcello Mastroianni, die de naar Moskou geëmigreerde Italiaan Sergio speelt. Sergio komt naar Parijs om zijn door Sophia Loren gespeelde jeugdliefde terug te winnen. Hij krijgt een lift van haar echtgenoot Olivier de la Fontaine, de president van de Franse moderaad. Tijdens de autorit stikt de modebobo in een sandwich, waarop Sergio via een duik in de Seine wegvlucht. Door zijn impulsieve vlucht wordt Sergio niet alleen van moord verdacht, hij raakt ook al zijn kleren kwijt. De Chinese chauffeur van de dode blijkt niet in staat Sergio te beschrijven: tegenover de politie verklaart hij dat alle blanken op elkaar lijken, hij houdt ze uit elkaar door op hun kleren te letten.
Al lijkt het spreekwoord ‘kleren maken de man’ voor de Chinees zeker van toepassing, Altman doet zijn best om het belang van kleding zoveel mogelijk te relativeren. Sergio wisselt regelmatig van garderobe door hotelgasten te bestelen, de willekeur waarmee hij te werk gaat onderstreept de boodschap dat het eigenlijk niets uitmaakt wat je draagt. Kleren mogen in het Parijse modecircus dan wel centraal staan, ze dienen vooral ter bescherming van onze naaktheid. Wanneer twee redactrices van Harper’s bazaar en Vogue door een fotograaf stiekem bloot worden gefotografeerd laat Altman zien hoe kwetsbaar we zonder kleding zijn. De dames wringen zich in allerlei bochten om de negatieven in handen te krijgen.

Paljas
De zeggingskracht en esthetische waarde van kleding, het wezen van de mode, ze lijken Altman nauwelijks te interesseren. Prêt-à-porter is dan ook geen scherpe satire over de wereld van haute couture. De motieven van de ontwerpers worden niet belicht en bij de onder veel bombarie gefilmde shows van Jean Paul Gaultier, Thierry Mugler en Christian Lacroix richt de regisseur de camera’s vooral op zijn acteurs, die vanaf de zijlijn toekijken. Voor zover er al sprake is van een statement over de modekoningen beperkt Altman zich tot de constatering dat het rare jongens zijn: de door Richard E. Grant gespeelde ontwerper Cort Romney is een excentrieke paljas die zichzelf voortdurend belachelijk maakt. De Duitse ontwerper Karl Lagerfeld, die weigerde aan de film mee te werken, wordt terloops als een dief gekenschetst en liet de gewraakte passage op last van een Duitse rechter verwijderen. Ontwerpster Sonia Rykiel, die wel in beeld verschijnt, is ook al boos op de regisseur. De ophef is onbegrijpelijk, want de film is te oppervlakkig om de modewereld enige schade te berokkenen.
Wat betreft Altmans keuze voor een groot acteurs-ensemble kan Prêt-à-porter niet in de schaduw staan van Short cuts, Nashville of M*A*S*H. De hernieuwde romance tussen Mastroianni en Sophia Loren loopt met een sisser af, de perikelen van journalisten Tim Robbins en Julia Roberts hebben niets met de rest van de film te maken en de personages van kledinginkoper Danny Aiello, modeverslaafde Teri Garr en voormalig moderedactrice Lauren Bacall ontstijgen nergens hun decoratieve functie. Op zoek naar lachsalvo’s laat Altman maar liefst zes personages in een hondendrol stappen, maar de banale grap werkt niet één keer. Als klucht kent de film te weinig geslaagde momenten om te overtuigen. Voor een satire over de modewereld mist de regisseur het inzicht dat van The player zo’n aardige film maakte. Altman kan zich opmaken voor zijn vierde comeback. In Parijs blijft alles bij het oude.

Bart van der Put