POST MORTEM

Wat gaat u doen, als we in ons land de arm zouden moeten strekken ter meerdere eer en glorie van de Grote Leider? Staat u op en komt u in verzet? Helaas, het is waarschijnlijker dat u met de massa meeloopt. Dat bewijst de geschiedenis. In Nederland, tijdens de Tweede Wereldoorlog. En ook in Chili na de coup van Pinochet. Zo blijkt uit Pablo Larraíns zwartgallig absurdistische film post mortem.

Als het doek wordt teruggeslagen ligt daar het lijk. Is hij het echt? Ja, hij is het echt. Salvador Allende. De hoop van het volk. Nu morsdood. Het vlees is wit, de vetrollen blubberen op de brancard. Een misdaad in al zijn naaktheid.
Mario werkt op het mortuarium als assistent van de patholoog-anatoom. Gelukkig hoeft hij niet zelf in het vlees van Allende te snijden. Hij moet slechts noteren wat zijn baas ziet, meer niet. Maar zelfs die taak is te veel voor hem. Terwijl militairen argwanend toekijken, zonder woorden eisen dat een ‘zelfmoord’ wordt geconstateerd, gaat de elektrische typemachine met Mario op de loop. Ongevraagd schiet de wagen naar het eind of springt de rol naar een nieuwe regel. Net als in tony manero kijkt Pablo Larraín terug op een inktzwarte periode in de geschiedenis van Chili. Met een zwartgallig absurdisme legt hij feilloos de (im)moraliteit bloot van machteloze mensen die leven in angst.

Machteloos
Eindelijk zit ze bij hem aan tafel. De overbuurbuurvrouw, een uitgerangeerde nachtclubdanseres waar Mario al jaren geleden zijn oog op heeft laten vallen. Ze heeft geen interesse in zijn eenvoudige doch voedzame maaltijd. Terwijl hij rustig kauwt, barst zij ineens in tranen uit. Tranen waarin alles opgeslagen ligt, de eenzaamheid, de ouderdom, de angst voor de toekomst, de machteloosheid. Mario blijft eten, maar kauwt steeds langzamer. Onherroepelijk komt het moment dichterbij waarop hij iets zal moeten doen. Maar als Mario zijn vork neerlegt is hij niet in staat haar te troosten, eindelijk een arm te slaan om de vrouw van zijn dromen. Ook hij kan niets anders dan huilen. En daar zitten ze dan, zo dicht bij elkaar, niet bij machte elkaar te steunen. Ze voelen een verdriet van een peilloze diepte. Een put waar je een steen in kan gooien, zonder dat je die ooit zal horen vallen.
Mag je het mensen kwalijk nemen als ze meelopen met de grijze massa? Mag je van deze twee huilende machtelozen verwachten dat ze opstaan tegen Pinochet? Al zouden we willen, we zijn geen helden. Ploeteraars zijn we, meer niet.
De kracht van post mortem is dat de film deze machteloosheid niet alleen laat zien als een gevolg van onderdrukking, maar ook als een mogelijke oorzaak. De film begint niet voor niets voor de coup van Pinochet. Wat doet de mens als hij in zijn dromen wordt gefrustreerd? Berust hij in zijn lot, komt hij in opstand en wordt hij een revolutionair? Of grijpt hij zijn kans als hij een functie in de oorlogsmachine krijgt en trapt hij naar beneden naar de mensen die nog machtelozer zijn dan hij?

Jeroen Stout