PLEASANTVILLE

Stel je voor dat je voor twee weken je favoriete tv-serie in mag. En dan niet saai op de set met de gladde acteurs, een reisje dat RTL4 nog wel eens organiseert voor haar zwaarste ‘Bold’ verslaafden, maar echt in de serie, tussen je geliefde personages, die je beter kent dan je beste vrienden of ergste vijanden, omdat alles wat er te kennen valt zo handig direct aan de oppervlakte ligt. Hoe genoeglijk zou zo’n bezoekje zijn?

Een beetje eigenaardige soapserie is het wel, de jaren vijftig televisieserie ‘Pleasantville’ waar eenzame tiener David Wagner (gespeeld door Tobey Maguire die in The ice storm en Deconstructing Harry ook al van die onpeilbare, ‘nerdy’ pubers neerzette) anno 1998 zijn dagelijkse dosis paradijselijkheid in vindt. Terwijl soaps meestal van onfortuin naar rampenplan springen, is in het zwart-witte stadje Pleasantville alles even plezierig en voorspelbaar. Voor zover uit de fragmentarische tv-trailer aan het begin van de film is af te leiden, lijkt de serie nog het meest op een ‘Peyton Place’ zonder zonde of een ‘Lucy-show’ zonder humor, wat overigens meteen de vraag oproept waar ‘Pleasantville’ haar klassieker-status en voortdurende herhalingen in het heden dan aan te danken heeft. Maar goed, de ongelukkige David, die het leven met een minnaar-zoekende moeder en een vriendjes-verslindende zuster niet goed aankan, is zozeer in de ban van dit vriendelijke universum vol keurig aangeharkte tuintjes dat hij voor een bezoek wordt uitverkoren. Op een goede avond krijgt hij van een geheimzinnige tv-monteur een nieuwe afstandsbediening en na een druk op de knop is de transmissie een feit. Samen met zijn rebelse, sexy tweelingzus Jennifer staat hij ineens in de vertrouwde, nette ‘fifties’-huiskamer waar alles, inclusief hijzelf en zijn zus, een eendimensionale zwart-witte gedaante heeft. Vanaf dan moeten de twee wereldwijze tieners zich zien te redden in dit stadje waar nooit een onvertogen woord valt, waar het iedere dag mooi weer is, waar alle wegen naar elkaar toe leiden, waar de boeken gevuld zijn met witte bladzijden, en waar alle meisjes erg hard giechelen en dubbele namen dragen als Mary Sue, Peggy Jean en Lisa Marie.

Alice in Wonderland
Scenarioschrijver/regisseur Gary Ross verwierf eerder Oscar-nominaties met de aan Pleasantville verwante scripts voor Big en Dave. Ook in die films gaat het om ‘morality-tales’ waarin een jongeman de gelegenheid krijgt poolshoogte te nemen in een door hem verafgode, vreemde wereld, en daar niet alleen zelf van leert maar als een echte Messias ondertussen ook zijn nieuwe omgeving van veel ingesleten kwade gewoontes bevrijdt. In Big wordt een twaalfjarige jongen, die wenste dat hij al groot en zonder ouders was, op een ochtend wakker in het lichaam van de dertigjarige Tom Hanks en brengt daarop de reclamewereld in rep en roer met zijn briljante speelgoed-ideeën voor de doelgroep van tien- tot twaalfjarigen. In Dave wordt pro deo advocaat Kevin Kline ingehuurd om zijn plotseling dood gebleven dubbelganger, de Amerikaanse president, stiekem te vervangen. De man charmeert vervolgens volk, vaderland en echtgenote Sigourney Weaver met zijn voor een president atypische oprechtheid en idealisme.
Ross zelf noemt zijn Pleasantville een moderne versie van ‘Alice in Wonderland’. Net als Alice gaan David en Jennifer door de spiegel en ontdekken zij de onderdrukkende principes die schuilgaan achter die schijnbaar vrije samenleving. Opstandige Jennifer heeft vanaf het begin door dat in Pleasantville de appel nog niet gegeten is, en ontmaagdt de eerste de beste preutse puber die haar uitvraagt, maar de behoudende David leert slechts stap voor stap aanvaarden dat er zonder zondeval ook geen genot, kennis en passie, en dus geen leven is. De twee brengen (letterlijk) technicolor aan in het zwart-wit, en ontketenen een voortijdige seksuele revolutie en ‘women’s lib’ in de repressieve ‘fifties sitcom’.

Fantasieloze barman
Als aanklacht tegen de nostalgie en als pleidooi voor verandering en beweging staat Pleasantville vrijwel alleen in de recente reeks van pessimistischer films (The Truman show, EDtv) die de invloed van de media in de hedendaagse (Amerikaanse) samenleving onder de loep nemen. De film is eigenlijk een omgekeerde versie van een al wat oudere parabel over media-escapisme: Woody Allens The purple rose of Cairo (1983). Zo zien we zelfs de hoofdrolspeler uit die film, Jeff Daniels, terug als de sullige snackbar-eigenaar van Pleasantville. In Allens film bleef Daniels’ onverstoorbare, voorspelbare, in-en-in-goede, zwart-witte Hollywoodheld Tom Baxter toch te verkiezen bleef boven de vele nare, ongelukkige, egocentrische lieden die de echte wereld bevolken. Zijn personage in Pleasantville maakt echter een bewustwordingsproces door dat hem van fantasieloze barman verandert in kleurrijke, creatieve kunstschilder. Het is die anti-nostalgische, progressieve moraal die van Pleasantville een, zoals dat heet, sympathiek project maakt. Tegelijkertijd wordt die boodschap je ook zo ferm ingewreven dat de film zich zelf schuldig maakt aan wat hij ter discussie stelt. Regisseur Ross mag dan de verbeelding aan de macht wensen, op de verbeelding van de toeschouwer vertrouwt hij niet echt. Na een voortvarend, opwindend begin verliest de film halverwege zijn sprankeling omdat de gang der dingen iets te soap-achtig moralistisch en dus voorspelbaar wordt. En daar is die zich als een ingenieuze olievlek over het zwart-witte stadje uitspreidende technicolor een even symbolische, als politiek correcte verschijningsvorm van.

Jann Ruyters