OP EIGEN HOUTJE

Zakdoekzieligheid in luilekkerland

  • Datum 05-01-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films OP EIGEN HOUTJE
  • Regie
    Lone Scherfig
    Te zien vanaf
    01-01-1997
    Land
    Denemarken
  • Deel dit artikel

Pasta met winegums. Donkerrode lippenstift. Lekker lang televisiekijken. De elfjarige Kasper en zijn jongere zusjes Sara en Julie genieten van het weekje vrijheid dat de gevangenisstraf van hun moeder hen oplevert. Tenminste, totdat die ene week wel erg lang begint te duren en hun luilekkerland op raakt.

De Deense Cinekid Award-winnaar Op eigen houtje bevat een verzameling ‘favorite things’ waar Julie Andrews nuffig de neus voor op zou trekken. Zo niet Kasper en zijn zusjes. Behalve pasta met winegums blijkt ook droge muesli met chocoladevlokken en suiker hoogst smakelijk. Van veel en hoog op de matrassen springen wordt bij de afwezigheid van volwassenen niemand meer kregelig. En samen slapen in moeders grote bed is veel gezelliger en behaaglijker dan apart. Ook wanneer het geld opraakt, de stiekem van school geleende telefoon het thuis toch niet blijkt te doen, en de enge buurman nog enger is wanneer je hem alleen in de wasserette tegenkomt, verkiezen de drie kinderen het alleen samen thuis zijn, boven het verblijf in een kindertehuis waar ze tijdens een eerdere gevangenisstraf van hun warme, te impulsieve moeder zaten. Het lastige alleen is dat niemand mag weten dat ze even zonder ouders zijn. Niet hun vriendelijke onderwijzer, niet hun pesterige klasgenootjes, niet de griezelige buurman, en zeker niet de mevrouw van de kinderbescherming (met knot en Columbo-regenjas) die hen onmiddellijk naar het afschrikwekkende instituut af zou voeren. Dus verzinnen de drie een onzichtbare vader die bij ieder inspectie-bezoek toevallig net slaapt, werkt, of in bad ligt; ongeveer net als echte vaders.

Heroïek en pathos
Er werd tijdens het afgelopen Cinekid Festival in de recensies wat af gezucht over de volwassen zware problematiek van gebroken gezinnen en falende ouders in de hedendaagse kinderfilms, maar je kunt je afvragen of die klacht terecht is. De kinderwereld is tenslotte bij uitstek een wereld waar volwassenen flink hun invloed laten gelden en vanuit dat perspectief krijgt die aandacht voor verlaten, afgewezen, en verloren kinderen ook een andere, tegendraadsere betekenis. De al eeuwenoude fascinatie in de kinderliteratuur voor weesjes en vondelingen bijvoorbeeld, komt evengoed voort uit de mogelijkheid tot zelfbeschikking en avontuur die het zonder-ouders-zijn oplevert als uit moralistische bezorgdheid om het lot van onze hoeksteen van de samenleving. De echte, klassieke helden in de kinderliteratuur zijn altijd al alleenstaande kinderen geweest zoals Pippi Langkous, of Remi uit Alleen op de wereld, of de rondtrekkende kinderen uit de Kinderkaravaan van An Rutgers van der Loeff en De kinderen van de grote fjeld van de Zweedse auteur Laura Fittinghof. Het ouderloze kind brengt de voor kinderboek en -film ideale mengeling van heroïek en pathos tot stand: spannend avontuur gaat gepaard met lekker sentimentele zakdoekzieligheid, luilekkerland gaat over in de harde strijd om te overleven in de boze grote mensenwereld.

Karikaturaal aureool
Op eigen houtje van Lone Scherfig haakt volgens goed Scandinavisch gebruik met een eigentijdse situatie in op dit eeuwenoude thema van het avontuur van het verlaten kind; een avontuur dat zowel niet te versmaden is als toch ook best beangstigend. De film doet dat consequent vanuit het perspectief van het oudste jongetje Kasper dat voor zijn jongere zusjes hun moeder vervangt. De hem omringende volwassenen hebben het karikaturale, soms griezelige aureool dat kinderogen aan hen geven maar het blijven realistische figuren. En ook wanneer het geld opraakt, moeder te lang wegblijft en Kasper dingen moet doen die hij liever niet had gedaan, wordt de film niet vervelend educatief of eendimensionaal moralistisch. Kaspers verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van zijn zusjes, zijn schaamte over zijn moeders onbesuisdheid, de zorg om haar terugkomst, het gebrek aan geld, het steeds moeizamer vinden van oplossingen, verdringen langzaam de blije vrolijkheid van de eerste ouderloze dagen zonder dat dit realisme echter de lichte toon van de film verzwaart. Uiteindelijk maakt dat Op eigen houtje ook zo’n geslaagde film voor kinderen. Het is een film die de kinderlijke zorgen niet schuwt zonder de doelgroep al te zeer te vermoeien met volwassen levenslessen.

Jann Ruyters