Park Chan-wook over Oldboy

Het leven hangt aan een zijden stropdas in Oldboy van de Zuid-Koreaan Park Chan-wook. En het regent eindeloos in deze explosieve, wrede wraakfilm. “Ik zit te schrijven, rook een sigaret en opeens zijn die beelden daar. Niet dat ik ze zit te verzinnen.”

Wraak is een leidend thema in de films van de Zuid-Koreaan Park Chan-wook (1963), die in Nederland vooral bekend werd met zijn vierde speelfilm Sympathy for Mr. Vengeance uit 2002. In de complexe en gewelddadige thriller Oldboy, dit voorjaar in Cannes bekroond met de Grote Prijs van de Jury, wordt een man vijftien jaar gevangen gehouden om daarna in een absurde rollercoaster van wraak te belanden. De wraak die hij op zijn geheimzinnige kidnappers wil nemen. Én de wraak die zij op hem nemen.

Tijdens het afgelopen Filmfestival Venetië was Park aanwezig bij de première van Three… Extremes (2004), een drieluik waarvoor hij de stijlvolle episode Cut regisseerde. Aan de Filmkrant legde hij uit waar zijn fascinatie voor het wraakthema vandaan komt.

Ik begrijp dat u oorspronkelijk filosofie heeft gestudeerd. Hoe wordt een filosoof filmmaker? “Ik ben filosofie gaan studeren, omdat ik geïnteresseerd was in esthetica. Maar op de een of andere manier stonden die esthetica-college’s nooit op het programma. Dus toen dacht ik: wat zal ik dan gaan doen? En dat werd, na een opstapje als filmcriticus, filmmaken. Ik was altijd meer geïnteresseerd in film dan in filosofie. Maar ik kan niet ontkennen dat metafysica, ethica en in het bijzonder het existentialisme mij zeer hebben beïnvloed. Ik ben buitengewoon gefascineerd door de absurditeit van het menselijk bestaan. Zoals in Oldboy. Hij slaapt en plotseling wordt hij in gevangenschap wakker, zonder te weten waarom. Die situatie duurt vijftien jaar en op een dag wordt hij weer wakker en ligt hij op straat. Dit is het soort absurditeiten dat ik bedoel. Dingen van het leven die je niet kunt begrijpen. De nachtmerries.”

Hoe kwam u vervolgens bij zo’n extreem thema als wraak? “Mijn films gaan eigenlijk over schuld en boete. Hoe gaan mensen om met hun schuldgevoelens? Hoe dragen ze verantwoordelijkheid voor hun daden? Vaak geven mensen anderen en buiten zichzelf gelegen oorzaken de schuld van hun handelingen, omdat ze weigeren zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Dat is ook wat je in Oldboy ziet. De man wordt achtervolgd door iets uit het verleden, waarover hij zich niet schuldig voelt. Maar daar denkt zijn kwelgeest anders over. Dit soort dilemma’s en de keuzes die mensen maken als hun leven op de spits gedreven wordt leveren de beste dramatische situaties op.”

En in uw geval vooral gruwelijke, gewelddadige, wrede… “Ik weet niet waar die beelden vandaan komen. Ik zit te schrijven, rook een sigaret en opeens zijn die beelden daar. Het is niet zo dat ik ze zit te verzinnen of erger zit te maken. Ik ben bijvoorbeeld niet bijzonder gewelddadig. Als ik iets van mezelf zou willen uitdrukken dan was ik geen regisseur geworden. Dat zou te gemakkelijk zijn. Dan zeggen de mensen: ‘Oh, dat personage is net Park Chan-wook.’ Mijn karakters zijn precies het tegenovergestelde van mij.”

Zijn de keuzes die zij maken onherroepelijk? “Keuzes zijn onomkeerbaar. Altijd. Zeker in mijn films. Mensen nemen de ene na de andere beslissing zonder erover na te denken. Dat zou misschien ook te ingewikkeld worden. Maar ik wil mensen aansporen om ook over de alledaagse beslissingen na te denken, ook over de gevolgen op ethisch niveau.”

Heeft u zelf wraakfantasieën? “Nou… dat wordt dan wel heel persoonlijk… In Cannes ontmoette ik filmjournalisten die tegen mij heel enthousiast over mijn film deden en bij nader inzien een negatief artikel schreven. Dan wil ik wel wraak nemen. Ze schreven bijvoorbeeld dat ze Oldboy oppervlakkig vonden. Maar dan komen we toch weer op de filosofie uit. Filosofie is niet alleen maar diepzinnig en academisch. Het gaat de hele sfeer van ons leven aan, ook de alledaagse dingen. Al mijn films zijn gelaagd. Mijn personages doen vaak het omgekeerde van wat van hen verwacht wordt. Dat betekent dat je er niet naar moet kijken met vooropgezette ideeën over wat buitenkant en inhoud is.”