Offside

Buitenspel

Offside

De scheidsrechter heeft het niet door, maar Jafar Panahi laat zien dat er constant sprake is van buitenspel: zijn film Offside laat de vrouwen zien die het stadion in willen, maar niet mogen.

Iran bestaat voornamelijk uit hoogvlaktes en bergen. De hoogte, woeste rotspartijen en droogte bieden weinig ruimte voor groen. Landbouw aan de oever van een rivier vormt vaak de enige groene strook door het landschap in bruin, rood en wit (sneeuw).

Net buiten Teheran ligt een omvangrijke betonnen kom, met op de bodem een andere zeldzame groene weide. Het decor van Jafar Panahi’s Offside, het Azadi-stadion, biedt plek aan 100.000 mannelijke toeschouwers die hun voetbalhelden hartstochtelijk beminnen.

Verkleed als man proberen vrouwen de wedstrijd bij te wonen die het nationale team bij winst toegang verschaft tot het wereldkampioenschap (let wel: de film werd gemaakt vóór het WK van 2006). De staat meent de vrouwen te beschermen tegen de obscure teksten die in het stadion gebezigd zouden worden.

Restricties
Grote getalen jonge soldaten proberen in Offside de meisjes uit de massa te pikken. De betrapte meisjes worden tussen dranghekken gevangen gehouden, om na afloop van de wedstrijd naar het bureau van de zedenpolitie gebracht te worden. In de provisorische gevangenis schetst Panahi een ontmoeting tussen jongeren die ongewild en ongewenst iets representeren.

De meisjes willen gewoon een voetbalwedstrijd zien, maar vertegenwoordigen de onderdrukte vrouw in de Iraanse maatschappij. De jongens vervullen gewoon hun dienstplicht, maar staan voor het repressieve regime en zijn religieus gefundeerde zedelijke restricties. Zo ontstaat de situatie waarin de soldaten tegenover de meisjes andermans regels moeten verdedigen die ze zelf niet onderschrijven. De restricties op zich zijn ridicuul, maar Panahi maakt ze op deze wijze bitter.

Desondanks is Offside licht van toon, met komische verwikkelingen, zoals een vrouwelijke gevangene die naar het toilet moet, terwijl er alleen mannentoiletten zijn. Oplossing van de bewakende soldaat: draag een masker. Het meisje toiletteert terwijl de soldaat wanhopig probeert uitgelaten supporters uit het toilet te weren en gevangen raakt in de paranoia van de opgelegde zedelijke vroomheid. Hoorde hij nou twee mannen in een toilet de liefde bedrijven?

Jafar Panahi’s personages zijn (vaak buiten hun schuld) op een plek waar ze niet willen zijn. De zevenjarige Razieh wil in Panahi’s debuut The White Balloon op oudejaarsdag een rode vis kopen, maar het geld is in de put gevallen. Het Afghaanse jongetje dat ballonnen verkoopt en de dienstplichtige soldaat – ver weg van zijn familie – proberen haar te helpen. In De spiegel wil het meisje Mina niet meer in de film spelen en verdwaalt op haar weg naar huis. In The Circle worden vrouwen opgepakt omdat ze alleen op straat lopen. In Crimson Gold wil pizzabezorger Hussein graag juwelen aan zijn aanstaande vrouw geven, hij ziet waar de rijken hun geld aan uitgeven, maar hij heeft het niet.

Bijna even subtiel als altijd beeldt Panahi zijn gevangen personages uit. De Iraanse films die ons hier in het westen bereiken, schreeuwen het meestal niet van de daken. Gedeeltelijk heeft dit met de Iraanse censuur te maken, maar ook met de bescheiden en eloquente Iraanse aard. Misschien is Offside niet zo goed als Panahi’s voorgaande films, de echte scherpte en uitgekiende details ontbreken daarvoor, maar dat zegt meer over de kwaliteit van zijn oeuvre dan over deze film.