NOSTRADAMUS

Als de middeleeuwse ziener Michel de Nostre Dame, beter bekend als Nostradamus, weet had gehad van de verfilming van zijn levensverhaal door de Amerikaanse science fiction-specialist Roger Christian, zou hij hebben voorspeld dat de twintigste eeuwse bioscoopbezoeker reeds bij de openingsbeelden door blindheid werd geslagen. Veel zou die daarmee niet gemist hebben. Nostradamus is vooral interessant als case study van een mislukt Amerikaans-Europees melodrama.

Nostradamus behandelt de lotgevallen van de gelijknamige Franse arts en doemdenker die leefde van 1503 tot 1566. Afgaande op de film, die zich weer baseert op de roman van ene dr. Knut Boeser, was Nostradamus een succesvol natuurgenezer die ‘door zijn zesde zintuig’ signalen opving over de aanstaande ondergang van de wereld. Die signalen waren tamelijk gedetailleerd. Zo werd hij niet alleen geplaagd door visioenen van de Franse Revolutie, maar ook van de opkomst van nazi-Duitsland, de moord op J.F. Kennedy, de ramp met de Challenger en de inval van Irak in Koeweit (geen woord over de dijkdoorbraak in Limburg). Vooral in onze eeuw voorzag Nostradamus dus ellende, waarbij in de film dankbaar gebruik wordt gemaakt van archiefbeelden. Andere voorspellingen — dichter bij huis — zoals de dood van zijn vrouw en een aanslag op zijn eigen leven, zag hij vreemd genoeg over het hoofd.

Knagende vragen
Of de biografische feiten, zoals gepresenteerd in Nostradamus, juist zijn, is onbelangrijk (bovendien zijn ze nauwelijks te verifiëren). Ernstiger is dat de filmmakers op geen enkele wijze aannemelijk weten te maken dat Nostradamus een filmgenieke persoonlijkheid was. Nietzsche heeft ook opzienbarende boeken geschreven, maar dat rechtvaardigt nog geen Nietzsche-biopic. Waar de schoen wringt is dat de regisseur zich een kritiekloze Nostradamus-aanhanger betoont. Hij twijfelt niet aan ’s mans intellectuele vermogens en nobele inborst en stapt moeiteloos heen over het traditionele argument dat deze figuur niet meer en niet minder dan een mysticus was wiens geschriften zo obscuur waren dat zij voor allerlei uitleg vatbaar zijn.
In een gedramatiseerde vertelling mag natuurlijk alles, maar als aan de knagende vragen waarmee de toeschouwer zit geen aandacht wordt geschonken, blijft een soort naïeve avonturenfilm over. En naïeve avonturenfilms die zich afspelen in de Middeleeuwen, met alle toeters en bellen die daar bijhoren, moeten het in mijn herinnering meestal afleggen tegen de hilarische taferelen die Monty Python in deze periode situeerde.
De Franse hoofdrolspeler Tcheky Karyo is, ondanks zijn uiterlijke gelijkenis met Nostradamus, een miscast. Afgezien van Karyo’s hoogst ongemakkelijke uitspraak van de Engelse taal, zet hij een eendimensionaal personage neer dat om onduidelijke redenen door iedere vrouw die zijn pad kruist hevig wordt begeerd. Als voor de zoveelste keer een vrouw haar zwoegende boezem ontbloot om door hem betast te worden krijgt de film de allure van een doktersroman. Het is niet ondenkbaar dat de makers het hier via een omweg om te doen is geweest. De naaktscènes, waar je de klok op gelijk kunt zetten, zijn zonder uitzondering sappig.
Halverwege lijkt de film eindelijk een wending te nemen die hem als geheel had kunnen redden. Niet wanneer Rutger Hauer als ‘mystic monk’ het verhaal binnentreedt (een volmaakt onzinnige bijrol), maar wanneer Amanda Plummer haar opwachting maakt. Het is even wennen om haar na haar rol als de hysterische Honney Bunny in Pulp fiction te zien als de sluwe Catherina De Medici, maar acteren kan ze. De Medici spant Nostradamus voor haar karretje om haar ontrouwe echtgenoot, Koning Hendrik II, van zich af te schudden en zo de weg vrij te maken voor de troonsopvolging door een van haar dochters. Maar de intrige is alweer voorbij — Nostradamus’ voorspelling dat de koning zal sterven komt uit. Hijzelf wordt uitgeleverd aan de ‘heilige Inquisitie’. De film eindigt totaal onverwachts met een beeld van een ruimteschip, begeleid door de hoopvolle woorden dat de mensheid zal overleven. Een op zijn zachtst gezegd vreemde conclusie gezien het voorafgaande.

Onzalige coproduktie
Nostradamus is het resultaat van een onzalige coproduktie van Fransen, Roemenen en Amerikanen. Blijmoedig vermeldt de persmap een budget van vijftien miljoen dollar — naar Europese begrippen een aardig vermogen, naar die van Hollywood een schijntje. De aanpak van de film doet vermoeden dat de regisseur (die eerder de art direction van Alien en Star Wars deed) een ‘Europees’ gegeven (geheimzinnige historische figuur met cultuurfilosofische pretenties) wilde combineren met een ‘Amerikaanse’ verteltrant. Zo kent de film heel veel vaart en iets minder veel spektakel in de vorm van vuurzeeën, gevechtstonelen en bloed. Hier wreekt zich het gebrek aan een weldoordacht concept. Want hoezeer een film ook z’n best doet om niet te vervelen, als hij vooral romantische onzin bevat en ondermaats spel, had hij beter achterwege kunnen blijven.

Viktor Frölke