Night Moves
Voortvluchtige ideeën
Opnieuw een intelligente en eigenzinnige film van Amerikaanse indiefilmer Kelly Reichardt. Een film die kalm maar adembenemend is en volledig raak, zonder dat je helemaal kunt uitleggen waarom.
De films van de Amerikaanse indieregisseur Kelly Reichardt beginnen altijd in medias res. Vanaf de allereerste scène voel je dat er veel aan dit moment is voorafgegaan. En ondanks het opvallend rustige tempo van haar films scherp je meteen al je zintuigen om toch vooral niets te hoeven missen. Toch kom je er meestal niet achter wat de voorgeschiedenis is van wat je ziet, noch van de personages. Hoe ze elkaar leerden kennen, hoe ze zijn geworden wie ze zijn, je komt het niet te weten. Je leert ze ook niet erg kennen of begrijpen. Niettemin intrigeren Reichardts intens realistisch aandoende films continu en is elk verhaal geladen met een ondoorgrondelijke onderhuidse spanning.
Night Moves opent met het beeld van een gigantische buis. Het is de sluis van een grote hydro-elektrische stuwdam. Een op zichzelf al machtig beeld. Dan opent de sluis en spuit het water er met gigantische kracht uit, de ontlading van lang opgebouwde spanning. Geweldig en gewelddadig — zowel die oerkrachten van de natuur als ons gesleutel daaraan.
Twintigers Josh en Dena staan erbij en kijken ernaar. Ze hebben in hun leven voor hun gevoel al veel erbij gestaan en ernaar gekeken. Het is tijd om een daad te stellen. Ze staan er nu om vooronderzoek te doen, maar later gaan ze de dam opblazen. Waarom? Om mensen aan het denken te zetten over onze milieuverwoestende kapitalistische leefwijze.
Night Moves volgt Josh (Jesse Eisenberg), Dena (Dakota Fanning) en derde partner in crime Harnon (Peter Sarsgaard) voorafgaand aan, tijdens en na hun aanslag. Het wordt wel een ‘ecothriller’ genoemd. Dat klinkt sexy en het is ook niet onwaar: spannend is het verhaal van de drie milieuactivisten zeker. Maar tegelijk is de film veel te traag en minimalistisch om een thriller pur sang te zijn. Bovendien zit de spanning niet zozeer in de daad van de drie activisten, als wel in wat die daad motiveert en wat hij naderhand met hun geweten doet en hun onderlinge verhoudingen. Night Moves is daarom allereerst vooral een ‘Reichardt’.
Ongehaast
Wat is een Reichardt? Een kunstige, uiterst zorgvuldig gecomponeerde film, waarin elk woord, elke lange stilte en elk beeld even trefzeker als onnadrukkelijk is. Er zijn geen inkoppers, geen onderstrepingen. Reichardts films zijn gecomprimeerd en tegelijk ongehaast. Ze begrijpt dat je, om méér te zien, moet inzoomen, niet uit. Daarmee gaan haar films over veel, zonder zichzelf helemaal prijs te geven.
Het oeuvre van Reichardt bestaat nu uit vijf speelfilms met weinig gebeurtenissen en kleine plots. Haar personages doen vaak eenzaam aan, het zijn Amerikaanse have nots en misfits die niet echt willen maar vaak ook niet echt kúnnen passen in de samenleving. Zo verhaalt Wendy and Lucy (2008) over een berooid meisje en haar hond op doorreis naar Alaska, waar ze werk wil vinden in de visindustrie. Ze raakt haar hond kwijt, doet haar uiterste best die weer te vinden, maar heeft dan geen geld meer om ervoor te zorgen. Old Joy (2006) gaat over twee vrienden die elkaar jarenlang niet gezien hebben en een dag gaan kamperen. Uit alles spreekt de versletenheid van hun vriendschap. Binnen het meestal minuscule sociale verband van de Reichardt-film hapert er vaak iets in de loyaliteit en het vertrouwen tussen mensen en worden ze op zichzelf teruggeworpen, zoals ook in de western Meek’s Cutoff (2010), over een groepje reizigers dat in 1845 met huifkarren hun pad door het woeste Amerika zoekt, en dat dankzij hun eigenaardige gids niet vindt.
Night Moves is een echte Reichardt, inclusief de geweldige soundscape en beklemmende sfeer waar ze patent op heeft. Enerzijds gaat de film over de verpletterende onmacht van individuen tegen grote economisch-ideologische machten. Over hoe je van het idee ‘natuur’ kan houden, maar tegelijk je medemens als obstakel kan zien. En over hoe een complexe, megalomane daad verricht kan worden door mensen die niet in staat zijn om zichzelf eens goed tegen het licht te houden, noch om voor elkaar (of zichzelf) te zorgen. Het broeit in al die hoofden, met name dat van Josh, die alles ondergeschikt maakt aan een enkel principe of een enkele emotie. Maar meer nog broeit de film zelf van de ideeën, juist door zijn raadselachtigheid niet te verliezen. Gelukkig maar, want, in de woorden van Bertrand Russell: ‘Ideas that can be put into a nutshell should stay there.‘
