Nieuwe tieten
Wat zou je zelf doen?
Openhartig egodocument over het besluitvormingsproces rondom een preventieve borstoperatie en -reconstructie stelt grote vragen in een intiem universum.
Het is een dappere film. Dat kan ook niet anders, want als je zoals Sacha Polak (Hemel) een film gaat maken over het preventief verwijderen van je borsten, dan moet je aan de schaamte voorbij gaan. Je eigen schaamte, omdat je je bloot zult moeten geven, niet alleen letterlijk, maar ook emotioneel. En de schaamte van de toeschouwer, die anderhalf uur lang meekijkt, en meeleeft en zelfs meevoelt met een beslissing die misschien ver van zijn of haar bed staat, maar die uiteindelijk een besluit blijkt met een heel cluster van existentiële vragen erachter. Wat is leven? Wat is dood? Wat is ziek zijn? Wat wil ik weten? En wat kan ik doen? Kan ik mijn eigen sterfelijkheid beheersen?
Nieuwe tieten moest ook de schaamteloosheid hebben om aan de gebruikelijke conventies van het egodocument voorbij te gaan. Natuurlijk ontkwam Sacha Polak er niet aan om de camera (in handen van haar stiefmoeder en documentairemaakster Meral Uslu) op zichzelf te richten, of er in videodagboekstijl tegen te spreken. Maar ze moest dat doen (en daarom ook hulde voor editor Dorith Vinken die uit veel materiaal een strakke film sneed) zonder ook maar op een enkel moment de suggestie te wekken dat de uiteindelijke film z’n objectiviteit verloor. Het mocht, en is dat ook niet, op geen enkel moment een aflevering uit een real-life-ziekenhuissoap worden. Want voor je het weet speelt zo’n film de zieligheidskaart en drijft hij op oneigenlijke empathie. Dan zit je je eraan te vergapen.
Polak begon met filmen uit noodzaak, zoals ze de film opent. Dat was de enige manier om zich te focussen en uit te vinden wat ze doen moest met de wetenschap dat ze draagster was van het BRCA1-gen. Haar moeder overleed aan borstkanker toen Polak nog geen jaar oud was. En met het naderen van haar dertigste verjaardag kwam er een natuurlijke deadline dichterbij. Polak filmde omdat ze filmmaker is, omdat film haar manier is om de wereld te ordenen en begrijpen. En juist haar behoefte aan duiding en structuur creëert vanuit het intieme universum waarin ze ons binnenlaat de juiste ruimtelijke verhoudingen om grote vragen te stellen. Vragen zonder antwoord. Ze zijn bijna niet te bevatten. Wat zou je zelf doen?
En wat je zou je zelf doen als je, zoals Uslu, Polaks vader (documentairemaker Hans Polak), of partner Rutger Reinders (die ook de muziek verzorgde) in zo’n documentaire werd gesleurd? Het naturalisme van hun aanwezigheid toont ook de beheersing van Polak als regisseur. Het lijkt in het licht van de levensvragen die de film stelt misschien van ondergeschikt belang. Maar het is precies de reden waarom de film aangrijpt, en ook waarom hij even schaamteloos als in alle stappen in het hele proces voorbij de emotie durft te kijken. Ook dat is dapper.
Dana Linssen
