Niet schieten
De terreuraanslagen van de Bende van Nijvel
Begin jaren tachtig werden 28 mensen vermoord in een reeks aanslagen op Belgische supermarkten. Geld werd nauwelijks buitgemaakt en een motief is nooit gevonden. Wel zijn de geruchten over betrokkenheid van de Rijkswacht altijd gebleven. Nu is er eindelijk een film.
Stel je voor dat Nederland maandenlang geterroriseerd wordt door een bende zwaarbewapende overvallers die Jumbo-supermarkten binnenstormen en lukraak mannen, vrouwen en kinderen executeren, terwijl ze amper een cent buitmaken. Dat ze dan plotseling verdwijnen en twee jaar later nog een reeks overvallen plegen, nog bloederiger en dodelijker dan de eerste reeks. Het land totaal in shock. Dat ze dan opnieuw spoorloos verdwijnen en dat dertig jaar later nog steeds niet duidelijk is wie de daders zijn en waarom ze die aanslagen pleegden. Want het waren geen overvallen, het waren aanslagen.
Onvoorstelbaar toch? Maar dat is precies wat er gebeurde met de zogenoemde Bende van Nijvel. 28 mensen werden vermoord, 40 raakten gewond. Niet schieten van Stijn Coninx reconstrueert die geschiedenis. De film is gebaseerd op het boek en levensverhaal van David Van de Steen, die op 9 november 1985 zijn zus, vader en moeder verloor bij een aanslag in Aalst. De hoofdrol in de film is voor Jan Decleir als Davids grootvader Albert, een man die op de dag van de aanslag aankondigt dat hij zich als oprichter terugtrekt uit het familiebedrijf dat Davids ouders nu zullen overnemen. Diezelfde avond blijkt dat het zover nooit zal komen. David zelf verliest door een hagelschot een stuk van zijn been. De titel van de film doet misschien wat kinderlijk aan, maar die komt van de laatste woorden van Davids zusje Rebecca: “Niet schieten, dat is mijn papa!”
Ook in 2018 zijn de gebeurtenissen in België nog een nationaal trauma. Niet alleen vanwege de koelbloedigheid van de executies – verschillende slachtoffers bleken na het eerste schot nog een nekschot te hebben gehad – maar vooral vanwege de verstrekkende gevolgen voor het vertrouwen dat mensen nog in bestuurders hadden. Geruchten over betrokkenheid van de agenten van de Rijkswacht en bescherming van bovenaf zijn in de loop van de tijd alleen maar sterker geworden.
Bij zo’n pijnlijke geschiedenis, zeker als die voor het eerst verfilmd wordt, past een degelijke stijl en in die zin was Stijn Coninx (Daens, Sea of Silence) de aangewezen man. Niet schieten is meteen ook de belangrijkste film die Coninx ooit heeft gemaakt. Verwacht dus geen visuele krachtpatserij. Niet schieten is niet in de eerste plaats bedoeld voor festivals. Het is een waarschuwing tegen het vergeten, een herinnering aan de pijn van zoveel mensen en aan de onverschilligheid van de schuldigen die nog altijd vrij rondlopen.
