Never a Dull Moment

Documentaire over rasavonturier en duizend­kunstenaar Sam Waagenaar, die als fotograaf en verslaggever de hele wereld rondreisde.

Sam Waagenaar (1908-1997) begon zijn loopbaan als schoeninpakker. Toen een bij MGM werkende vriend zijn hulp inriep om een half miljoen (!) reclamepamfletten voor Ben-Hur (1925) te verspreiden, waarmee men na het drukken toch niet zo goed raad wist, bleek hij over commercieel talent te beschikken. Hij regelde dat de Hema bij elk verkocht product een pamflet meegaf en de Hollandse zuivel van Ben-Hur-stickers werd voorzien. Ben-Hur werd een kassucces, en Waagenaar werd publiciteitsmanager voor MGM.
Dat was nog maar het begin van Waagenaars indrukwekkende carrière. Na voor MGM in Amerika en Parijs gewerkt te hebben, werd hij verslaggever. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarvoor hij uit Frankrijk naar Amerika vluchtte, volgde hij een drieweekse opleiding tot spion en nog weer later schreef hij een gezaghebbende biografie over Mata Hari. Tijdens WOII werd hij zelf uiteindelijk géén spion, maar speelde hij wel tot tien maal toe een nazi in Hollywoodfilms, terwijl in diezelfde periode in Amsterdam zijn ouders gedeporteerd werden. Tegen het eind van de oorlog werd hij oorlogsfotograaf in Europa.
Over zijn opwindende leven schreef Waagenaar een autobiografie, die ongepubliceerd bleef. Regisseur Pim Zwier wist er de hand op te leggen en nam Waagenaars boek als leidraad voor een documentaire. De film toont foto’s en beelden uit plakboeken van Waagenaar, begeleid door diens teksten (in een voice-over van Hans Dagelet) en gelardeerd met mooi archiefmateriaal, waaronder footage van een cameraman met wie Waagenaar de bevrijding van Frankrijk vastlegde.
Het is in principe een erg goed idee, om het verhaal van deze in de vergetelheid geraakte Waagenaar te vertellen, en en passant via diens eigen ‘kleine’ geschiedenis ook heel veel van de Grote Geschiedenis te laten zien: het ‘Baby Blitz’-bombardement op Londen, de zeer ontroerende ontvangst van Waagenaar en zijn perskornuiten in Parijs, die haast geen adem meer konden halen door de euforische kussen waarmee de Françaises hen als bevrijders binnenhaalden; het adembenemende beeld van het Berlijnse park Tiergarten, waar alle bomen na de oorlog waren omgehakt om op te stoken; en Auschwitz, zeer kort na de oorlog, waar zijn ouders waren omgekomen en de grond nog vol lag met tandenborstels, lepels, muntjes en andere "basisvoorwerpen van beschaving", in de woorden van Wagenaar.
Spijtig genoeg weet de documentaire ondanks al die interessante beelden en verhalen niet continu de aandacht vast te houden. Misschien zit hem dat in de combinatie van chronologisch verhaal, voice-over, veel statisch beeld en de regiekeuze om een behoorlijk lange periode van Waagenaars leven te tonen, tot ver na de oorlog, zonder al te duidelijk zwaartepunt. Maar misschien zit het hem het meest in de tekst van Waagenaar zelf. Uit zijn teksten en foto’s blijkt dat hij overal vrienden had en geliefdes, en ouders en een broer, en dat hij onvermoeibaar fotograferend de wereld afreisde. Maar wat zijn Wanderlust voortstuwde, wie hijzelf en al die mensen waren, de kleine geschiedenis: dat blijft helaas iets te mistig.

Janna Reinsma